59405

Osoba prowadząca oceny sensoryczne nie może ograniczyć swoich wymagań tylko do wysokiej sprawności zmysłów. Musi przede wszystkim mieć świadomość wpływu różnych czynników psychofizycznych i psychologicznych. Prowadzący oceny powinien poznać te czynniki oraz sposoby unikania skutków ich oddziaływania, wypaczającego wyniki ocen sensorycznych.

Zjawisko maskowaniapowoduie spadek intensywności w postrzeganiu jednego bodźca (A) przez wpływ jednoczesnego działania drugiego (B). Mieszanina A i B ma mniejszą intensywność cechy A, niż bodziec A postrzegany oddzielnie. Np. intensywność smaku kwaśnego roztworów kwasu cytrynowego maleje po zmieszaniu z roztworem sacharozy.

Błąd oczekiwania polega na formułowaniu opinii o przedstawionym do oceny obiekcie jeszcze przed samą oceną.

Eliminowanie źródła błędu polega na:kodowaniu próbek; podawaniu ich do oceny w losowej kolejności; unikaniu informacji o pochodzeniu próbek, w szczególności dotyczy to nazwy lub marki firmy; unikaniu informacji o sposobie przygotowania próbek (czynność ta nie może odbywać się w pomieszczeniach, których prowadzona jest ocena); niedopuszczaniu do kontaktu z opakowaniem (sam kształt opakowania czy barwa szkła butelki mogą powodować pewne asocjacje); ograniczeniu się do sformułowania zadania stawianego oceniającemu, bez zbędnych komentarzy, które mogłyby być źródłem informacji o badanych obiektach.

Błąd przyzwyczajenia wynika z pewnej inercji oraz z tendencji do udzielania tej samej odpowiedzi w sytuacji stopniowego wzrostu lub spadku intensywności wrażeni, a także wtedy, gdy ocena dotyczy codziennej oceny jakości tego samego produktu przy użyciu tych samych metod. Najczęściej spotykamy się z taką sytuacją podczas rutynowej kontroli stabilności procesu produkcyjnego. Przeciwdziałanie polega na prezentacji oceniającym różnych produktów oraz na różnych metodach oceny.

Błąd loeicznypowstaie wówczas, gdy przy percepcji pewnej cechy ocenianego produktu dochodzi, przez asocjację, do wyobrażenia innej cechy tego produktu. Np. piwa ciemne maja bardziej bogaty smak i zapach niż piwa jasne. Percepcja wzrokowa barwy piwa ciemnego wywołuje przez asocjację wyobrażenie bardziej pełnego i bogatego smaku i zapachu, i choć oceniana próbka może mieć te właśnie cechy nie w pełni ukształtowane, to jednak oceniający może przypisać im oceny wyższe, niż na to zasługują. Przeciwdziałanie powstaniu błędu logicznego polega na eliminowaniu cech sensorycznych nie będących przedmiotem oceny, np. jeśli przedmiotem oceny jest smak, zapach lub smakowitość, należy stosować światło o odpowiedniej barwie dla zamaskowania różnic barwy próbek.

Efekt halowystepuie. gdy ocenie poddaje się więcej niż jedną cechę produktu. Obserwuje się wtedy wpływ nadanej jej oceny na pozostałe oceniane cechy. Efekt halo jest najbardziej wyraźny w ocenach konsumenckich, ale może wystąpić także w ocenach laboratoryjnych, i to nawet wtedy, gdy ocena prowadzona jest przez dobrze wyszkolony i doświadczony zespół. Zapobieganie temu efektowi polega przede wszystkim na ocenia poszczególnych cech badanych obiektów na różnych sesjach.

Efekt kontrastupolega na zaniżaniu lub zawyżaniu oceny danej próbki pod wpływem jakości próbki poprzedzającej. Jeśli jakość próbki poprzedzającej była wyraźnie zła, to próbka następna o średniej jakości może zostać oceniona jako bardzo dobra, jeśli jakość próbki poprzedzającej była bardzo dobra, to ocena próbki następnej o średniej jakości może być oceniona jako zła. Zapobiec temu można poprzez czynienie dłuższych przerw między ocenami poszczególnych próbek, a osłabienie negatywnych skutków można osiągnąć podając oceniającym próbki w kolejności losowej lub wyznaczonej przez permutacje losowe.

Efekt grupywystepuie przy ocenie próbki dobrej lub bardzo dobrej jakości w zestawie próbek przeciętnej lub złej jakości. Próbka dobra jest wówczas oceniana wyraźnie niżej, niż wówczas, gdy jej