63798

SPIRYTUALIZM

Jak wspominaliśmy wyżej, zarówno dualizm, jak i materializm stoją na gruncie realizmu. Stanowisko idealistyczne (zwłaszcza idealizm subiektywny) łączy się z tak zwanym spirytualizmem. Teza spirytualistyczna:    w świecie

rzeczywistym istnieją tylko substancje duchowe. Tę tezę podtrzymują przede wszystkim zwolennicy subiektywnego idealizmu, zwłaszcza zaś idealizm immanentny. Skoro bowiem ciała są tylko zespołami wrażeń, a więc pewnych stanów podmiotów świadomości, stąd nie mogą sobie rościć pretensji do stanowiska bytów istniejących samoistnie, a więc substancji. Samoistnie istnieją tylko podmioty świadome, a więc dusze. Spirytualizm tego rodzaju można nazwać spirytualizmem idealistycznym.

Istniała też realistyczna odmiana spirytualizmu. Ten odcień spirytualizmu uznaje, że rzeczywiście istnieją tylko substancje duchowe i że nie ma innego rodzaju substancji. Niemniej ciała rzeczywiście istnieją, lecz ciała są tylko odmianą substancji duchowych. Taki pogląd głosi na przykład w swej monadologii Leibniz. Według tego poglądu ostatecznymi cegiełkami w budowie świata są tzw. monady, tj. dusze. Wśród nich są takie, które posiadają świadome życie psychiczne, i te tylko nazywa duszami pogląd zwyczajny, istnieją jednak też takie, które posiadają tylko nieświadome życie psychiczne, i te lub ich zespoły zwyczajny pogląd nazywa ciałami.

Ze spirytualizmem walczy zarówno materializm, jak i dualizm, walka ta skierowana jest jednak głównie przeciwko idealistycznej odmianie spirytualizmu i przybiera postać walki między realizmem a idealizmem subiektywnym.