64638

Psychologia społeczna a psychologia osobowości

W obrębie psychologii występują także inne dyscypliny, które — jak psychologia społeczna — interesują się badaniem jednostek i tego, dlaczego działają one tak, a nie inaczej; najważniejszą z nich jest właśnie psychologia społeczna. Ponieważ psychologia osobowości i psychologia społeczna mają ze sobą wiele wspólnego, pomocna mogłaby być próba określenia, czym się różnią psychologia społeczna i psychologia osobowości w swym podejściu i zainteresowaniach

Jeśli postępujesz jak większość ludzi, to analizując przykłady przedstawione na początku tego rozdziału i myśląc o nich jako o zdarzeniach które już zaszły, zaczynasz się na wstępie zastanawiać nad siłą, słabymi punktami czy kaprysami osobowości zaangażowanych w to uczestników.

Gdy ludzie zachowują się intrygująco lub dziwacznie, naturalna jest próba ustalenia tego, jakie to elementy ich osobowości wyzwalają u nich obserwowane zachowania. Dlaczego mieszkańcy Los Angeles nie wezwali policji, kiedy słyszeli wołanie o pomoc? Większość z nas zakłada, iż przyczyną była ich osobowość lub zadziałał kaprys, któiy spowodował, że nie udzielili pomocy. Co to mogło być? Niektórzy z nas są szefami, inni zaś podwładnymi; niektórzy są zuchwali, a inni nieśmiali; są tacy, co działają społecznie, i są egoiści. Tak to właśnie wygląda. A gdyby pomyśleć inaczej: jak byś odpowiedział na pytanie, czy chciałbyś, aby byli oni twymi przyjaciółmi lub opiekunkami twoich dzieci?

Psychologowie zajmujący się osobowością zasadniczo koncentrują swoją uwagę na różnicach indywidualnych jako wyjaśnieniach zachowania społecznego. Na przykład, by wyjaśnić, dlaczego ludzie w Jonestown pozbawili życia siebie i swoje dzieci, wypijając truciznę, wydaje się naturalne zwrócenie uwagi na ich osobowości. Być może wszyscy oni byli typami konformistycznymi lub mieli słabą wolę; a może byli chorzy psychicznie. Psychologowie społeczni sądzą, że takie podejście wzbogaca nieco naszą wiedzę o zachowaniu człowieka, jednak próba wyjaśnienia głównie w terminach czynników osobowościowych prowadzi do istotnego niedoceniania roli głównego źródła ludzkiego zachowania — wpływu społecznego. W tym kontekście ważne jest, by pamiętać, iż to nie garstka osób popełniła samobójstwo w Jonestown, lecz prawie 100% mieszkańców tej wioski. Można sobie wyobrazić, że wszyscy byli psychotykami, jednak jest to wysoce nieprawdopodobne. Bardziej uzasadniona staje się konieczność zrozumienia siły i wpływu tak chaiyzmatycznego człowieka jak Jim Jones i tego, co powoduje, że różne osoby stają się tak podatne na ów wpływ (zob. tyć. 1.1).

Te dwa różne podejścia można najlepiej zilustrować, koncentrując się na bardziej codziennym przykładzie. Przypuśćmy, iż zatrzymałeś się w przydrożnej restauracji na kawę i kawałek ciasta. Przychodzi kelnerka, by przyjąć zamówienie, jednak ty masz trudności z wyborem ciastka. Gdy się zastanawiasz, kelnerka niecierpliwie postukuje długopisem w bloczek zamówień, spogląda w sufit, patrzy na ciebie wilkiem, aż wreszcie wyrzuca z siebie: „Och, nie mogę tu w końcu spędzić całego dnia!"