religijno-społecznych dużą rolę odgrywały w tym ruchu także inne motywy, przede wszystkim rywalizacja polityczna wewnątrz klasy feudalnej. Na czele grupy stal nie znany bliżej Poncjusz (Pons), którego uważa się czasem za jednego z uczniów Henryka z Lozanny. Jest to możliwe, choć bezpośrednich dowodów brak.
Heretycy z Perigord, naśladując życie apostolskie, praktykowali całkowite ubóstwo. Powstrzymywali się też od jedzenia mięsa, a wina używali w sposób umiarkowany. Na miejsce mszy i komunii stosowali własny ryt „łamania chleba”. Negowali wartość jałmużny i mszy, odrzucali kult obrazów i krzyża.
Zbliżona do nich doktryną i sposobem życia była grupa heretyków z Agen nad Garonną, działająca w tym samym mniej więcej czasie. Uważali się także za naśladowców życia apostolskiego. Nie spożywali pokarmów mięsnych, zakazywali kłamstwa i składania przysiąg. Potępiali małżeństwo, odrzucali sakrament chrztu i eucharystii. Nie uznawali Starego Testamentu za księgę świętą, a Nowy Testament akceptowali tylko częściowo. Najciekawsze jednak w ich doktrynie są wyraźne ślady dualistycznej kosmogonii. Heretycy z Agen uważali, że panem świata widzialnego jest diabeł: czcili go też jako stwórcę ciała ludzkiego. Konsekwencją takich poglądów było odrzucenie wiary w zmartwychwstanie. Doktryna heretyków ageńskich jest pierwszym wyraźnym sygnałem coraz silniejszego nurtu dualistycznego, który wystąpi w całej pełni na obszarach południowej Francji w drugiej połowie XII wieku. Zajmiemy się tym nurtem później.
Wróćmy teraz do heterodoksyjnych naśladowców życia apostolskiego. Interesujące informacje o pojawieniu się takich grup w Bretanii zostawił biskup Hugo z Rouen. Bretońscy apostolicy odrzucali małżeństwo i chrzest dzieci, uważając świadomą decyzję jednostki za konieczny warunek przystąpienia do religijnej wspólnoty. Twierdzili także, że ich grupa tworzy prawdziwy kościół, co najbardziej oburzało biskupa Hugona. Około roku 1160 wyznawcy apostolskiego ubóstwa pojawili się także w Anglii. Przybyli tutaj z Flandrii w grupie około 30 mężczyzn i kobiet, kierowani przez Gerarda, swego „nauczyciela i wodza”. Przesłuchiwani na jednym z synodów w Oxfordzie negowali sakrament chrztu, eucharystii i małżeństwa, równocześnie jednak oświadczyli, że są prawdziwymi chrześcijanami i czcicielami nauki apostołów. Synod uznał ich za heretyków, a biskup rozkazał przepędzić ich kijami z miasta.
Śledząc doktrynę i zasady postępowania XII-wiecznych heretyków dostrzegamy tu wiele cech wspólnych: ideał życia apostolskiego łączył się z atakami na hierarchię kościelną, kult i pewne zasady doktrynalne kościoła; coraz silniejsze wpływy zdobywały też sobie w tych grupach koncepcje dualistyczne. Odbija wyraźnie od tego nurtu grupa heretycka Eona z Etoile, bretońskiego rycerza, który działał w latach 1145-1148 na obszarach północnej Francji. Eon głosił, że jest wcieleniem Boga; twierdził, że przyszedł na ziemię, aby „ogniem sądzić świat”. Zebrał wokół siebie drwali i węglarzy z lasów bretońskich, obiecując im władzę i bogactwo. Razem ze swymi zwolennikami grabił przez kilka lat bogate klasztory i kościoły północnej Francji. Rozbity na terytorium diecezji Reims, skazany został
613