Obligatoryjnie:
a) jeśli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej 5 lat,
b) jeśli sprawca
- popełni! umyślny występek,
- był uprzednio skazany na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 6 miesięcy bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Fakultatywnie:
- przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności poniżej 5 lat,
- nie zachodzą okoliczności o których mowa w b)
Sąd morze zamiast kary pozbawienia wolności orzec grzywnę albo karę pozbawienia wolności, w szczególności jeśli równocześnie orzeka środek karny.
2) jeśli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary:
- tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary
II) DYREKTYWY SĄDOWEGO WYMIARU KARY- zawarte w ustawie wskazania, którymi sąd ma obowiązek kierować się przy wymiarze kary, środków karnych, środków probacyjnych i środków zabezpieczających ( Art. 56- odpowiednie stosowanie dyrektyw wymiaru kary do orzekania innych środków przewidzianych w kk ).
1) OGÓLNE- wskazania, których adresatem jest każdy przestępca, kształtują zatem stosowanie wszystkich kar i środków karnych oraz innych instytucji wobec wszystkich sądzonych sprawców,
Art. 53- kodeks nie przyznaje pierwszeństwa żadnej z dyrektwy.
a) DYREKTYWA SPRAWIEDLIWOŚCIOWA- dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy,
b) stopień społecznej szkodliwości, ( wszystkie kryteria w Art. 115 §2 )
c) DYREKTYWA PREWENCJI SZCZEGÓLNEJ- cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego,
- jurydyczna- brak powrotu do przestępstwa,
- moralna- wdrożenie do poszanowania porządku prawnego.
d) DYREKTYWA PREWNECJI OGÓLNEJ POZYTYWNEJ- potrzeby skazanego w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa- informowanie społeczeństwa o normach sankcjonujących, karach orzekanych za ich złamanie, nieuchronność kary, nieopłacalność popełniania przestępstw.
Sądy muszą być bardzo ostrożne- zarówno kara zbyt surowa jak i zbyt niski dezintegruje społeczeństwo, podważa zaufanie do obowiązującego prawa i wymiaru sprawiedliwości.
Art. 53 wyraźnie zrywa z prewencją ogólną negatywną !
Art. 53 §2 i 3- przykładowe wyliczenie ( "w szczególności" ):
a) dotyczące samego przestępstwa
- motywacja i sposób zachowania się sprawcy,
- rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków,
- rodzaj i rozmiar ujemnych następstwa przestępstwa,
b) dotyczące sprawcy, ale niezwiązane bezpośrednio z popełnionym przestępstwem
- popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim,
- właściwości i warunki osobiste sprawcy,
- sposób życia przed popełnieniem przestępstwa,
- zachowanie się po jego popełnieniu, zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości,