65227

(łabng the role ojilte otber), spojrzenie na sytuację, a także na siebie samego z perspektywy partnera, wyobrażenie sobie, jak on mnie postrzega, jak definiuje, kim jestem, jak definiuje sytuację, w której się znajdujemy. Wreszcie przypisuję mu cele, intencje, motywacje, jakie chce zrealizować, podejmując czy kontynuując interakcje ze mną. To jest jakby próba generalna interakcji w wyobraźni, zanim jeszcze decyduję się interakcję nawiązać. Ogromną rolę w takiej projekcji odgrywają zapisane w^r pamięci moje wcześniejsze doświadczenia z interakcjami podobnego rodzaju, a także ukształtow-ana pod w^rpływem rozmaitych doświadczeń społecznych moja ogólna samoocena. Wróćmy do sceny w przedziale kolejowym i zobaczmy dwie w^rersje interakcji. Kto inny myśli inaczej: podoba mi się ta dziew^rczyna, fajnie by było się z nią umówić, ale ona na pewno śmieje się ze mnie w duchu, że tak się na nią gapię, czeka tylko, żeby mi dać szkołę, jak się odezwę, bo cóż we mnie można widzieć atrakcyjnego z tą łysiną, w sztruksowej marynareczce, zresztą zawsze, kiedy próbowałem nawiązać kontakt z nieznajomą, nic mi nie wychodziło, nie będę się narażał na śmieszność i upokorzenie, więc sobie tylko pomarzę. I oddaje się lekturze „Playboya". Niska samoocena prowadzi do wycofania się, izolacji, unikania kontaktów, powstrzymyw^rania się od nawiązywania interakcji.

B. Malinowski. Argomuń /Zachodniego Pacyfiku (Dzieła, tom 3), Warszawa 198L PWN.

Takie złożone procesy myślowe zachodzą po obu stronach, wzajemnie in-terferują. Do interakcji dochodzi, kiedy spotykają się, uzgadniają, pokrywają ze sobą, a więc kiedy partnerzy się rozumieją, kiedy się dogadali. Mówimy czasem przenośnie: kiedy ludzie „nadają" na tej samej częstotliwości czy na tej samej fali. Natomiast interakcja nie udaje się, ulega zerwaniu, gdy procesy wzajemnej orientacji rozchodzą się, biegną odmiennymi torami, w inne strony. Pomijam tu konkretne ilustracje, ponieważ wszystkich tych kategorii wywodzących się z symbolicznego interakcjonizmu używałem już wcześniej, kiedy analizowałem przejście od czynności społecznych do działań społecznych, od działań do kontaktów' społecznych i od kontaktów do interakcji. Kategorie te nie są dziś własnością jednej tylko orientacji teoretycznej, weszły do powszechnie używanego kanonu pojęć socjologicznych stosowanych przy opisywaniu wzajemnych oddziaływ^rań ludzi na siebie.

Czwarty kierunek, w którym kategoria interakcji zajmuje poczesne miejsce, bywa niekiedy nazyw^rany teorią dramaturgiczną, a wiąże się głównie z twórczością amerykańskiego socjologa Endnga Goffmana. Nazwa bierze się stąd, że w tle prowadzonej przez Goffmana bardzo pomysłowej i wnikliwej analizy interakcji leży analogia codziennego żyda społecznego do teatru. W myśl tej koncepcji, ludzie kierują się w' swoich działaniach przede wszystkim dążeniem do zrobienia na partnerach czy audytoriach dobrego wrażenia. W tym celu posługują się całym repertuarem „kontrolow^rania wrażeń" (intpression nuwugetnent). starając się emitow^rać pozytywne sygnały na swój temat. Coś nieustannie grają przed drugimi, starając się przedstawić siebie samych w dobrym świetle. Szczególnie dbają o swój „fronton": wygląd zewnętrzny, postawy, gesty, bo to są pierwsze informacje, jakie otrzymują na ich temat partnerzy interakcji".

6

E Goffman, The Presentalion ofSelfut Evenjda\j Life. New York 1959: Doubleday.

Czemu ludzie tak czynią? Czasami po to, aby osiągnąć jakieś wymierne korzyści. Wykładając dość często na Uniwersytede w Los Angeles, obserwowałem, jak tamtejsi studend, na co dzień bardzo nieformalni w ubiorze, chodzący w szortach T-shirtach i adidasach, nagle pewnego dnia pojawiają się w kampusie w aemnych garniturach, białych koszulach i krawatach. Strzygą się także i golą. Jest to ten dzień w roku, kiedy przyjeżdżają