65236

Kształtowanie kultury zaufania

Skoro kultura zaufania jest stanem pożądanym, narzuca się oczywiście pytanie, czy i jak można ją kształtować. I odwrotnie, czy i jak eliminować można szkodliwy syndrom nieufności. Przedstawiona teoria zaufania pozw'ala zarysować kierunek możliwych działań praktycznych ważnych zwłaszcza wtedy, gdy * jak w naszym społeczeństwie - przeszłe losy pozostawiły głęboko zakodowany odruch nieufności. Jednego zmienić się na pewno nie da -historii. Dziedzictwo historyczne, niosące tradycję zaufania lub nieufności, musi być traktowane jako dane. Przedmiotem oddziaływań mogą być tylko składniki teraźniejszości. A więc przede wszystkim to, co w naszym modelu określone jest jako czynniki strukturalne, kontekst, w jakim toczy się żyde społeczne. Każdy z wyróżnionych piędu czynników strukturalnych może stać się obiektem programu politycznego. Konsekwentna aktywność normotwórcza i porządkowanie istniejącego prawa, odsłanianie tajników organizacji społecznej - mechanizmów funkcjonow^rania gospodarki i polityki, wytwarzanie poczuaa stabilnośd i dągłośd procesów gospodarczych oraz przedsięwzięć politycznych rządy prawa i odpowiedzialność władzy wszystkich szczebli, rozbudowa instytucji chroniących prawa obywateli i porządek publiczny, pełna realizacja praw i rygorystyczne egzekw'ow^ranie obowiązków - oto niektóre strategie, jakie implikuje przedstawiony model. Tyle może bezpośrednio polityka.

Reszta to sprawa jeszcze bardziej złożona, bo odnosząca się bezpośrednio do podmiotów', członków społeczeństwa. Z jednej strony chodzi o podwyższanie zasobów kapitałowych obywateli - ich edukacji, dochodów, więzi wspólnotowych stanu zdrowia, oparcia rodzinnego, bogactwa duchowego. Wszystko to składa się na swoistą polisę ubezpieczeniową, która pozwala odważnie i otwarcie, z zaufaniem, odnosić się do innych. Osobny kierunek działania to kształtow^ranie różnymi sposobami aktywistycznych i prospołecznych postaw, optymizmu, wysokich aspiracji, orientacji ku przyszłości. No i wreszcie trzeba przeciwdziałać patologii rodziny, aby zapewnić korzystne warunki wczesnej socjalizacji, i rozwijać wielorakie programy zmierzające do podnoszenia ogólnego poziomu moralnego społeczeństwa, aby zmniejszać szansę dotkliwych zawodów' zaufania w późniejszym etapie żyda. Tylko w'tedy pojawia się szansa w^rytw^rorzenia „impulsu zaufania" jako trwałego rysu osobowościowego.

Słowem, kultura zaufania ma tym większe szansę, im społeczeństwo staje się zasobniejsze, a ludzie uczciwsi. Równocześnie, w zbliżaniu się do takiego, zawsze zapewne niedośdgnionego, utopijnego ideału, budowanie kultury zaufania poprzez kształtow^ranie sprzyjającego jej kontekstu strukturalnego może być samo istotnym czynnikiem sprawczym.