65239

rozwijaniu świadomości klasowej, hegemonii kulturalnej klasy, ogromną rolę odgrywają intelektualiści, ale nie tradycyjni „eksperci" pozorujący obiektywność i niezależność, lecz zaangażowani intelektualiści „organiczni" identyfikujący się z klasą, uczestniczący w jej walce, rozumiejący i czujący jej dążenia i aspiracje.

Podobne akcenty odnajdujemy w twórczości węgierskiego filozofa Gyórgy Lukacsa, a zwłaszcza w jego wczesnej pracy Historia u świadomość kłusowa czy w opublikowanej pośmiertnie wielotomowej Ontologii bytu społecznego. Rzeczywistość społeczna stanowi nieustanny proces, w toku którego zmianie ulega cała społeczna „totalność". W centrum jego zainteresowania znajduje się znów^r „praxis", podejmowane w danych warunkach historycznych masowe działania przekształcające same w^rarunki i kształtujące przyszły proces dziejowy. Najważniejsze z tych działań realizują się w sferze pracy, owej wyłącznie ludzkiej formy aktywności. Teoria społeczna, w^r tym i marksizm, bezpośrednio uczestniczy w „praxis", wpływając na ludzkie motyw^racje, dążenia, wyobraźnię historyczną mas. Adekwatna, odpowiadająca aktualnym warunkom historycznym, ugruntow^rana teoretycznie świadomość klasowa, stanowiąca podbudowy działań masowych, jest siłą napędow^rą historii,

Najbardziej przystępną wersję aktywi styczne go marksizmu przedstawił w wielu książkach Erich Fromm. Podejmuje on te wątki twórczości Marksa, które lokują ostateczne źródła procesu dziejowego w naturalnych predyspozycjach i skłonnościach człowieka. Należą do nich: a) bezinteresowne, życzliwe, intymne odniesienie do innych ludzi (czego najwyższą formą jest miłość), b) popęd twórczy; potrzeba stałego przekraczania granic egzystencji, wprowadzania innowacji, c) zakorzenienie we wspólnocie; potrzeba pomocy, ochrony, braterstwa, lojalności ze strony grupy, do której się należy, d) poczucie własnej tożsamości, autonomii, odpowiedzialności za siebie samego, e) racjonalny stosunek do otaczającego świata, oparty na obiektywizmie, krytycyzmie, stale doskonalonej wiedzy. Zdrowe społeczeństwo to takie, które pozw^rala na rozkwit tak rozumianej „natury ludzkiej. Niestety -twierdzi Fromm - nowoczesne społeczeństwo przemysłowe jest „chore, krępuje i gwałci wszystkie naturalne skłonności człowieka. Najważniejszym symptomem choroby jest wszechogarniająca alienacja. Jej przejawy odnajduje Fromm we wszystkich dziedzinach żyda społecznego; w sferze pracy i produkcji (jak u Marksa), ale także w dziedzinie konsumpcji, rozrywki, kultury masowej, polityki, stosunków międzyludzkich. Całe żyde ludzkie przenika hasło: „mieć, posiadać, zawłaszczać, gromadzić; a na daleki plan schodzi imperatyw „być, czyli realizować swoje możliwości, rozwijać się, doskonalić, deszyć żydem. Wyjśde z tej choroby to radykalna reforma moralna, odrodzenie naturalnych wartośd i zaprowadzenie humanistycznego, wspólnotowego ustroju społecznego.