65290

noworocznymi można rozesłać dopiero w- grudniu, a w lutym już będzie za późno. Zegar i kalendarz są tu niezbędne.

Czwarta funkcja czasu ilościowego to określenie terminów' pewnych działań. Bywa tak, że działania mogą być w ogóle podjęte tylko wtedy, gdy dostępne są jakieś zasoby czy środki. A dostępność ta jest ograniczona czasow^fo. Dokonać zakupów można tylko w godzinach otw^rarda sklepu. Podjąć pieniądze czy złożyć podanie - tylko w godzinach urzędowania banków czy biur. Zjeść obiad w restauracji - tylko w^rtedy, gdy jest otw^rarta. Nie można na ogół przeczytać dziennika w niedzielę, kiedy nie wychodzi, ani pójść na koncert symfoniczny o świcie, bo na ogół odbywa się wieczorem. Terminy takie są pewnymi kulturowymi konwencjami i ogromnie różnią się w różnych społeczeństwach. Nie bez powodu opanowanie ich jest jednym z pierwszych imperatywów dla turysty i przewodniki piszą o tym już na pierw^rszych stronach. Szczególny rodzaj terminów to takie, które nadają ważność pewmym czynnościom. Nokaut po gongu nie będzie się liczył w meczu bokserskim, zwrot towaru w sklepie będzie niemożliwy po upływie pewnej liczby dni, a odwołanie w sądzie nie zostanie uwzględnione, gdy minął właściwy termin zaskarżenia wyroku. Są wreszcie takie terminy, których niedotrzymanie sprowadza karę za tzw. „zwłokę". Na przykład: termin zapłaty podatku, czynszu czy rachunku za gaz.

Funkcja piąta, najbardziej oczywista, to pomiar okresu trwania pewnych czynności. Sprawą istotną dla organizacji życia codziennego jest określenie czasu pracy, długości urlopu, godzin spędzanych w' szkole, długości kary więzienia. Krótko- czy długotrw-ałość może być miarą osiągnięć, związaną z nagrodami, płacą, awansem itp. Im czas krótszy, tym większy sukces biegacza, zjazdowca, kierowcy Formuły Jeden, studenta wypełniającego testy egzaminacyjne. Im więcej przepracowanych lat, tym większa „wysługa lat" pracownika i dodatek do pensji, a im więcej czasu spędzanego w pracy, tym więcej „godzin nadliczbowych" i szansa na premię. Czas trwania decyduje także o opłacie za pewne usługi: rozmowy telefoniczne, wynajęcie samochodu, korzystanie z Internetu. Jest wiele innych sytuacji, w których pomiar ich trwania jest sprawą istotną.

Wreszcie szósta funkcja to jakościowa alokacja czasu. Jest sprawą istotną dla przezwyciężenia monotonii i rutyny żyda wydzielenie pewnych okresów' dla określonych typów' czynnośa, a naw'et nadanie niektórym znamion niezwykłośd, solennośd, czy -używając pojęaa, którego Emile Durkheim używał nie tylko w kontekśde religijnym -charakteru sacrum. Okres urlopów-, świąt jest wyczekiwany z utęsknieniem przez większość pracowników-. Boże Narodzenie to aktywizacja żyda rodzinnego. Weekend stał się w w'ielu społeczeństwach czasem odpoczynku i zakupów. Niedziela i dni świąt kośdelnych są okazją do udziału w' modlitwie i rytuale religijnym. Środa, dzień, w którym w Europie odbywają się ważne mecze, stanowi centrum tygodnia dla kibiców piłkarskich. Karnawał to czas spontanicznej, zbiorowej zabawy, a kampania wyborcza to okres wzmożonej aktywnośd politycznej, propagandowej, publicystycznej. Wszystkie te jakośdowo odrębne okresy charakteryzujące się swoistym natężeniem, intensywnośdą i rodzajem typowych działań wyznaczane są również przy pomocy miar czasu - zegarów i kalendarzy.

Znaczenie wszystkich powyższych funkcji zmienia się historycznie, równolegle z rozwojem społecznym. W społeczeństwie prymitywnym czy tradycyjnym czas jest produktem ubocznym codziennej egzystencji zbiorowośa, refleksem naturalnych rytmów- biologicznych czy przyrodniczych: cyklu żyda pojedynczych ludzi, cyklu wegetacji roślin, cyklu klimatycznego związanego z porami roku, cyklu przypływów i odpływ-ów. Pierwszymi