65329

jako symbol komunizmu, zielony jako symbol wolnej drogi, różowy jako symbol dobrego nastroju. Często w roli symboli występują gesty: skinienie głową, machnięcie ręką, pogrożenie pięścią, pukanie się w czoło. Mówimy wtedy o języku gestów. Konwencjonalne znaczenie mogą też mieć pewne pozy, jakie przybieramy, zwane czasem językiem ciała. Skłon korpusu do przodu, czyli ukłon, jest symbolem szacunku lub - gdy dzieje się to na scenie czy estradzie - wyrazem wdzięczności za aplauz. Odwrócenie się tyłem sygnalizuje obrazę i zakończenie rozmowy. Zmarszczenie czoła - głęboki frasunek. Podskakiwanie, fikanie koziołków' albo szybki sprint w stronę trybun - symbolizują euforię piłkarza po zdobyciu gola. Rolę symboli pełnią piktogramy, a więc uproszczone obrazki w pewnym stopniu podobne do tego, co mają oznaczać. Mów^rimy o języku obrazkowym. Rysunek samolotu wskazuje drogę na lotnisko, rysunek widelca i noża oznacza restaurację, obrazek walizki - przechowalnię bagażu, a listu - pocztę. Ten typ symboli jest szczególnie często używ^rany tam, gdzie mieszają się ludzie z różnych kultur i można liczyć, że piktogramy najłatwiej skojarzą się im z tym, co mają oznaczać. Najważniejszy jednak typ symboli to słow^ra - mówione i pisane -a więc pew*ne układy kresek czy dźwięków, które są już tylko i całkowicie konwencjonalne, a dzięki temu nieskończenie bogate, pozwalające oznaczać wszelkie, najbardziej subtelne ludzkie doświadczenia i wszelkie najbardziej szczegółowe cechy otaczającego świata. Złożony zbiór słów (słownik) oraz schematów ich wiązania w większe całości, w zdania, teksty itp.(gramatyka), tworzy język w ścisłym tego słow^ra znaczeniu, mówiony lub pisany.

Język, podobnie jak kultura, może być związany ze społecznościami różnej skali. Najczęściej kojarzymy język z grupami etnicznymi czy narodami. Mówimy w^rtedy o języku etnicznym, narodowym lub - z innej perspektywy - o języku naturalnym, czyli wytworzonym w sposób spontaniczny w długiej historii wielkiej, terytorialnej wspólnoty i używanym przez jej członków. Niektóre ujęcia narodu traktują wspólnotę języka jako istotny element definicyjny. Jeśli nawet każdy naród wytwarza swój język, nie oznacza to, że tylko narody są twórcami języka. Powstaje on również w zbiorowośdach innego rodzaju, zarówno mniejszych, jak i większych od narodów. Istnieją swoiste języki grup czy środowisk zawodowych:    prawniczy, naukowy, kościelny, polityczny, wojskowy, sportowy,

dziennikarski. Jest odrębny język młodzieżowy i więzienny. Pojawiają się języki konstruowane celowo dla pewnych celów technicznych czy zawodowych i stosowane w pewnych grupach: iip. język komputerowy, lotniczy, alfabet Morse’a, pismo Braille’a, sygnalizacja okrętowa itp. Swoisty język imion, przezwisk, haseł, powiedzonek, zwrotów może powstać w rodzinie czy wśród grona przyjaciół. A z drugiej strony skali: wspomniany wcześniej język gestów' czy piktogramów ma charakter ponadnarodowy, bardziej uniwersalny i dlatego tak chętnie korzystają z niego w obcych krajach turyści. Rów^rnież języki naturalne, narodowe mogą uzyskiwać zasięg ponadnarodowy, jak kiedyś łacina czy francuski, a dzisiaj coraz wyraźniej język angielski.

Język to fundamentalny składnik kultury idealnej. Pełni on w^r społeczeństwie kilka istotnych funkcji. Po pierwsze umożliwia rejestrację spostrzeżeń i doświadczeń, zapis wiedzy i informacji oraz ich przekazywanie kolejnym pokoleniom. Taką rolę pełnił w społecznościach przedpiśmiennych język mówiony. Horyzont czasowy przekazu oralnego jest jednak dość ograniczony, od dziadków do wnuków. Fakty ulegają również łatwo zapominaniu, selekcji, idealiza-cji, konfabulacji. W rezultacie przy przekazie kilkupokoleniowym dochodzi do znacznych deformacji. Można to porównać do znanej wszystkim dzieciom gry w „głuchy telefon". Wynalazek pisma stanowi ogromny krok naprzód. Zapis posiada znacznie większą