4672948877

68 | Geografia fizyczna_

jako wzgórza o stromych stokach. często mcpokrytc roślinność iy. Takie ostańce na terenach krasowych to mogoty.

Formy kr.i\u podziemnego powstajy na skutek działania m>Jy, która M«diiumi dostaje się w *Uh skał. Wzdłuż pionowych s/ezelin lwi/4 cif kominy 1 studnie, a wzdłuż poziomych - korytarze. W miejscach ich przecięcia powstajy jaskinie. W jaskiniach wytrącający się węglan wapnia tworzy s/atę naciekowy: stalaktyty (zwisa jy jak sople), stalagmity (rośny w górę) oraz stalagnaty (gdy ohic poprzednie formy się połyczy).

ostaniec

_Erozja, transport, akumulacja | 69

RZE2B0TWÓRCZA DZIAŁALNOŚĆ WODY PŁYNĄCEJ

Działalność wid plynycych może być niszc/yca (erozja), transportujyca 1 budujyca (akumulacja).

W górnym biegu rzeki dominuje erozja wgłębna, w środkowym erozja boczna, a w dolnym akumulacja. Przy ujściu niektóre rzeki tworzy deltę. W biegu środkowym rzeki często meandrują. Ich nurt (najszybszy pryd wody w korycie) przemieszcza się. powodujyc na zewnętrznym brzegu zakola erozję (niszczcmck a na wewnętrznym osadzanie transportowanego materiału skalnego (akumulację).

t>«i|« ł olvmuta<j« « M<«n4rvjq<yia toji.i imisjn

Na skutek działania siły Coriolisa na półkuli północnej mocniej podcinane sy prawe brzegi rzek, a na półkuli południowej - lewe.

W czasie powodzi występujycc z brzegów rzeki powodujy akumulację namułów rzecznych w dnie doliny. Tworzy się tzw. terasa zalewowa. Jeśli rzeka wcina się w głyb (erozja wgłębna), może dojść do utworzenia terasy nad/alcwowcj.

Rekordy jaskiniowe:

•    za najdłuższy na święcie (długość taskini - suma długości wszystkich )cj korytarzy, studni, kominów) uznaje się Jaskinię Mamuciy (Mammoth Cavc) w USA. w stanic Kentucky, jej długość wynosi około 563 km

•    najgłębsza na święcie - to Jaskinia Kruhera (Jaskinia Woronia) w Cruzii (Abchazja) o głębokości 2160 m

•    drugy co do długości na święcie 1 najdłuższy w F.uropie icst Jaskinia Optymistyczna na Wyżynie Podolskiej na Ukrainie. Jaskinia ta. wytworzona w gipsach, ma około 220 km długości. Nic jest ona jednak jeszcze do końca zbadana, jej długość może być większa.

Największe jaskinie w Polsce:

•    najdłuższa - Jaskinia Wielka Śnieżna w Tatrach Zachodnich, o długości 22 km

•    najgłębsza - jak wyżej: Jaskinia Wielka Śnieżna w Tatrach Zachodnich, o głębokości 824 m

Erozja, transport, akumulacja

Erozja, transport, akumulacja to procesy wywołane m.in. działalności.) wody, wiatru i lodu.

Zaliczamy je do zewnętrznych prsxcsów kształtujycych powierzchnię Ziemi. Ponieważ każdy z tych czynników- wywołuje zarówno erozję, jak 1 transport oraz akumulację, procesy te zostany przedstawione w inny niż poprzednio sposób. Omówiona będzie działalność każdego czynnika oraz. procesy i formy terenu, które on warunkuje.