page0115

107

Rewolucyja

Rewolucyja, czyli przewrót istniejącego porządku, zowie się tak w fizycznym, jako i moralnym świecie, owo nagłe, właściwy bieg rzeczy zakłócające wstrząśnienie, które rugując lub znosząc dawne podstawy, przysposabia żywioły nowego porządku. Mogą więc być rewolucyje w przyrodzie, w zwierzęcym organizmie, w dziedzinie ducha i myśli, a mianowicie w politycznym i socyjalnym bycie narodów. Znaczniejsze przewroty w historyi germańsko-romańskich ludów, jakie w powyższem brane znaczeniu za rewolucyje uważane być mogą, są owe dwie wielkie katastrofy, które, obok widocznego zwrotu w życiu i kulturze europejskich narodów, ’stały się źródłem gwałtownych wstrząśnięć, po dzisiejsze objawiających się czasy. Przewrotami temi są: re-wolueyja angielska (ob. Anglija) w połowie XVII wieku i rewolucyja francuz-ka (ob. Francyja) przy końcu XVIII stólecia. Poprzednikiem obu tych wielkich w dziejach wypadków, były religijne ruchy XVI wieku, których następstwem była reformacyja Kościoła, nowy pogląd na świat rzucająca. Jakkolwiek obie te rewolucyje w działaniu i celach są do siebie zbliżone, źródła ich wszakże, przebieg i skutki na polityczny rozwój obu państw, są różne. Zasady te dostatecznie określił Guizot we wstępie do swego dzieła: Histoire de la re-polutioą dAnglełerre (Paryż, 1815), a co później osobno wydano pod tytułem: Pourąuoi la rewlution dAngleterre a-t-elle reussi? (Paryż, 1819). Porównaj także: Dahlmanna Geschichte der engliscken Rewlution (Lipsk, 1853) i tegoż, Ge.sckiehfe der franzosiscken Rewlution (Lipsk, 1853). Z tychże zasad prawa politycznego, jakie dla Anglii były wynikiem jej rewolucyi, powstała w sto lat później północno-amerykańska rewolucyja i oderwanie się Stanów Zjednoczonych. Gorący udział starej Europy, a mianowicie Francyi w wojnie o niepodległość tych Stanów, budząc w ucywilizowanym świecie żądzę pozyskania zmian politycznych, z duchem i potrzebami wieku zgodnych, stał sic dla niej zarodem dążeń rewolucyjnych. W kilka lat potem, owe sprzeczne w wewuiętrznem ustroju Francyi, wiekami nagromadzone stosunki, przygotowały żywioły do nowego w E tropie przewrotu. Zacięta w^alka, jaką stronnictwa dawnego porządku rzeczy groziły, podniosła zapał narodu, który zwycięz-twami, nadaniem praw i przykładem swoim powszechną w świecie wprowadzał rewolucyję. Już w r. 1791, krzewione przez rewolucyję francuzką zasady, przeciw niej samej obróciły się na wyspie Haiti. W r. 1818 płomień rewolucyjny ogarnął hiszpańskie posiadłości Ameryki południowej. Zdawało się, że traktatami z 1811 i 1815 r i przywróceniem Bourbonów na tron francuzki, położono już tamę rewolucyjnym w Europie ruchom i dawny system polityczny przywrócono, gdy nagle nowe burze świat zawichrzyły. Nieuwzględnienie potrzeb ^rezasu, fanatyzm i żądza zemsty dawanego stronnictwa, wywołała w- roku 1820 rew'olucyją w Hiszpanii i Portugalii, w r. 1821 w królestwie Obojga Sycylii i w Piemoncie, a w r. 1830 rewolucyję Lipcową we Francyi. Tą ostatnią uważać można, jako ostateczne zwyeięztwo zasad będących wynikiem re-w.olucyi z r. 1789. Następstwom rewolucyi lipcowej było powstanie w Belgii i w Polsce, kilkakrotne zmiany rządu w Niemczech i utrwalenie konstytueyi w Hiszpanii. Najnowsze wstrząśnienia rewolucyjne, jakie w Lutym 1818 r. Franoyją na pewien czas w rzeczpospolite zmieniły, odbiły się echem w całych Niemczech, Włoszech i Węgrzech, co wszakże, z wyjątkiem nadania ustawy dla Sardynii, nie wpłynęło na rzeczywiste tych państw przekształcenie. Z innego uważając stanowiska, skutkiem tych rewolucyjnych poruszeń było zcentralizowanie różnolitych krajów^r austryjackich i powrót wojskowego absolutyzmu we Francyi.