page0116

108    Rewolucyjne wojny

Rewolucyjne wojny, są to właściwie wojny, jakie pomiędzy 1792 a 1802 rokiem, państwa europejskie w iodły z wzburzoną Francyją, a których następstwem były Napoleońskie kampanije pomiędzy 1805 a 1815 r. Kiedy Ausiry-ja i Prussy, na mocy zawartej w Pili ni tz umowy, gotowały się do przytłumienia rewolucyi francuzkiej, krok ten uprzedzając Francyja, w Kwietniu 1792 r., wypowiedziała wojnę cesarzowi Franciszkowi II, jako królowi węgierskiemu, w pomoc któremu poszły najprzód sprzymierzone Prussy, a następnie Sardy-nija. Po odwrocie Prusaków z Szampanii i zwycięzkiem wtargnięciu Francuzów do Niderlandów i Sabaudyi,' to jest, na początku 1793 roku, przyszła do skutku, za wpływem Anglii, pierwsza wielka koalicyja państw europejskich, która ścieśniony dotąd plac boju, rozciągnęła na Niderlandy, kraje nadreńskie, Włochy, Hiszpaniją i część Francyi. Pomimo zmiennego szczęścia, Francyja, wytężając wszelkie siły, tak znaczne nad nieprzyjacielem odniosła korzyści, że w r. 1795 Toskanija, za nią osłabione Prussy a nakoniec Hiszpanija, wycofały się z zawartego związku; Czynnymi więc nieprzyjaciółmi Francyi pozostała Austryja, południowe Niemcy i Saksonija, w ustanowionej zaś rzeczypospolitej Batawskiej, Francyja nowego zyskała sprzymierzeńca. W tym drugim przeto peryjodzie, los wojny rozstrzygał się właściwie tylko pomiędzy Austryja a Francyją. Ponowna wojna rozpoczęła się nad Renem i we Włoszech w jesieni 1795 r.; w większych atoli rozmiarach rozwinęła się dopiero w kampanii 1796 r. Nad Renem Jourdan i Moreau zwycięzkim orężem przewagę Francyi utrzymali, skutkiem czego, w ciągu tegoż jeszcze roku, Wirtembergskie, Bodeńskie, Szwabija, Frankonija, górna Saksonija i Bawaryja oddzieliły się od Austryi, lubo ta ostatnia, umiejętnem działaniem arcyksiecia Karola, zdołała wyprzeć Francuzów poza Ren. We Włoszech, zaraz od początku kampanii, geuijnsz i szczęście wojenne Bonapartego, wystawiły Austryja na liczne i niepowetowane klęski, zwiększone opuszczeniem jej przez sprzymierzonych; Sar-dynija bowiem, traktat zaczepno-odporny z Francyją zawarła. Jakoż po sze-ścio-tygodniowem zawieszeniu broni, w Marcu 1797 r. walka w górnych Włoszech na nowo zawrzała, a przekroczywszy poza Alpy w samo serce Austryi, nawet Wiedniowi zagrażała. Osłabiona Austryja okazała się teraz skłonną do pokoju. Po nakreśleniu w d. 18 Kwietnia 1797 r. przedwstępnych układów w Leoben, zawarto w d. 18 Października pokój w Campo-Formio, mocą którego Austryja, uznawszy rzeczpospolitą Cyzalpińską, stała się sprzymierzeńcem Francyi. Co się tycze załatwienia spraw cesarstwa Niemieckiego, takowe ostatecznie uregulowane być miały na zebranym w d. 9 Grudnia 1797 r. kongresie w Rastadt, lubo ten, szarpany wzajemną nieufnością i nienawiścią stron działających, rozszedł się bez skutku. Z nową przeto mocą i w obszerniejszych szrankach rozpoczął się trzeci okres tej wojny. Podczas kiedy rząd francuzki, wyprawą do Egiptu, poniósł oręż swój na brzegi Afryki, i kiedy z drugiej strony, w środkowych i dolnych Włoszech, rzeczpospolitą Rzymską i Portugalską, w Szwajcaryi rzeczpospolitą Helwecką zaprowadzał; Anglija, Rossyja, Austryja, Neapol, Portugalija i Turcyja przystąpiły w r. 1798 do nowej koalicyi, złamanie przewagi Francyi na celu mającej. Walka rozpoczęła się jednocznśnie nad Renem, Dunajem, w całych Włoszech i w Hollandyi, a skutkiem tej przeszło dwuletniej wojny, było rozszerzenie i utrwalenie potęgi i przewagi Francyi W d. 9 Lutego 1801 r. Francyja zawarła z Austryją i Niemcami pokoj w Lunewilu, w dniu zaś 27 Marca 1802 roku stanął pokój w Amiens, mocą którego nastąpiła chwilowa zgoda pomiędzy Angliją, Francyją, Hiszpaniją i rzeczą pospolitą Batawską, a do niej w dniu 13 Maja i Porta