5 (1673)

44

KU PROFESJONALIZACJI TEATRU LALEK

czą nową i w dużym stopniu rewolucyjną. Wyrażało się to w specjalizacji zawodowej, za którą poszła nowa terminologia. Zaczęto bowiem mówić o reżyserze teatru lalek i o aktorach lalkarzach. Pojawili się oni w miejsce dawnych lalkarzy manipulatorów.

W dawnym ludowym teatrze lalek tekst sztuki recytował pryncypał zespołu, podczas gdy wszyscy inni pomocnicy manipulowali lalkami. Stąd więcej mówiło się o manipulatorach lalek niż o aktorach teatru lalek. Wielu lalkarzy jeszcze w naszych czasach sądziło, zgodnie z tradycją, że glos, słowo nie są naturalnymi atrybutami lalki. Wielowiekowa praktyka deformowania głosu lalki była wyrazem dążeń do znalezienia fonny dla dźwiękowej wypowiedzi lalki, która to forma miała być adekwatna do jej sztucznej natury. Echem tych przekonań była wypowiedź Miles Lee na łamach The Puppet Master w roku 1956:

Chociaż mowa jest żywotnym komponentem w charakterystyce lalki, nie jest ona jednak komponentem najistotniejszym, ponieważ wiele lalek „wzruszało” swą publiczność bez udziału słowa. Dla mnie istnieją tylko dwa zadowalające sposoby używania słowa na scenie lalkowej. Pierwszy i pewnie najtrudniejszy, gdy manipulator sam mówi i gra na rzecz swojej lalki. Drugi to korzystanie z aktora recytatora, który możliwie najściślej współpracuje z manipulatorem.⁵

Inaczej ujął te sprawę Jan Bussell, wybitny lalkarz angielski: