65344

Podobnie kiedy mówimy o równoczesności działań partnerów w interakcjach bezpośrednich to mogą się tu mieścić różne skale czasowe. Szybkość działania, oczekiwany czas reakcji, interwały między kolejnymi wymianami, czyli inaczej: tempo i rytm interakcji związane są z charakterem i treścią samych działań, a także swoistością sytuacji, w której działania zachodzą. Porównajmy licytację dzieł sztuki z mszą w kościele; dyskusję na żywo w telewizji z rozmową przy stoliku w kawiarni; mecz bokserski i turniej golfowy. Występują także różnice kulturowe, naw^Tet w- odniesieniu do interakcji tego samego rodzaju, a mamy je na myśli, mówiąc o powolnym tempie żyda w społecznościach tradycyjnych czy nieustannym pośpiechu w krajach now'oczesnych.

Współcześnie, coraz powszechniejsze stosowanie mediów' komunikacyjnych każe bardziej luźno traktować warunek współobecnośd i równoczesności w interakcji. Nie są one bezwzględnie konieczne, występuje bowiem coraz więcej interakcji pośrednich. Partnerzy mogą prowadzić interakcje z daleka (np. telefonicznie czy elektronicznie), a także mogą kolejno reagować z opóźnieniem (np. wymieniając serię listów). Rozmowa z kimś w Singapurze jest rów^rnie łatwa (choć droższa) jak z kolegą z Radomia. W zglobalizowanym świede odległość przestała odgrywać rolę. Podobnie „skurczył się" czas. Kiedy byłem w latach siedemdziesiątych na stypendium w Berkeley, list lotniczy szedł do kraju trzy tygodnie, więc pojedyncza interakcja z rodziną, zanim nadeszła odpowiedź, trw^rała co najmniej sześć tygodni. Dziś wymieniamy e*maile z kolegą z Kalifornii w ciągu sekund.

Tutaj jako dygresję wskazać trzeba na zupełnie rewolucyjne znaczenie telefonów komórkowych zmieniających bardzo istotnie charakter interakcji. Otóż w przypadku tradycyjnej rozmowy telefonicznej, mimo że partnerzy byli odlegli w przestrzeni, to jednak mieli swoją przestrzenną lokalizację, była ona wyobrażona i brana pod uwagę przez telefonującego. Dzwoniłem do kolegi „do domu" albo „do biura", albo „do hotelu", albo „do pensjonatu wczasowego", albo „do szpitala" itp. Każdy taki adres miał przywiązane pew^rne kulturowe reguły, co wypada, a co nie wypada, np. w sprawach służbowych dzwoniłem raczę] do biura, a z kolei w prywatnych raczej do domu. Unikałem telefonowania w sprawach biurowych, jeśli kolega był na wczasach. Ale łapałem go bez oporów' w hotelu na delegacji, żeby zreferować, co się dzieje w^r biurze. Z każdym telefonicznym adresem w^riązało się także przynajmniej ogólne wyobrażenie i przewidywanie, co kolega może w' danej chwili robić. Nie dzw^roniłem do biura, kiedy wiedziałem, że ma zazwyczaj wtedy odprawę u szefa. A także czekałem z telefonem do domu, aż skończy się jego ulubiony serial telewizyjny. Telefon komórkowy po raz pierwszy całkowicie i ostatecznie oderwał interakcję od jakiejkolwiek przestrzeni. Zawiesił też wszelkie reguły kulturowe dotyczące tego, kiedy i dokąd wypada dzwonić. Nawet najprostsza reguła, że nie powinno się dzwonić w nocy, przestaje obowiązywać, kiedy partner jest w innej strefie czasowej. „Oj, wyrwałeś mnie z łóżka" - mówi kolega, do którego dzwonię w południe, ale który jest właśnie w' interesach w Singapurze. Pozbawieni też jesteśmy jakichkolwiek wskazówek, gdzie partner się znajduje i co wobec tego może robić. Dzw^ronię do kolegi i nie wiem, czy on jedzie samochodem, czeka na lotnisku, ogląda telewizję, je obiad, bierze prysznic czy szusuje na nartach w' Alpach. Nie ma żadnych szans realizacja prostej reguły grzecznościowej, aby w pewnych sytuacjach nie przeszkadzać. W ten sposób telefonowanie ulega daleko posuniętej brutalizacji. Patrząc na to od strony tego, do kogo dzwonimy, traci on wszelką prywatność, bo naw^fet jeśli wyłączy „komórkę", to wzbudzi podejrzenie, że ma coś do ukrycia. Zyskuje natomiast pełną anonimowość i nieprzejrzystość sytuacji, w której się znajduje.