67185

Funkcja redystrybucyjna umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego, takich jak np.: zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów oraz niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych i tworzenie warunków bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych. Realizację funkcji redystrybucyjnej umożliwia system podatkowy (progresywne opodatkowanie dochodów ludności, ulgi i zwolnienia podatkowe, zróżnicowanie stawek podatków pośrednich nakładanych na dobra konsumpcyjne itp.) oraz wydatki budżetowe, dokonywane głównie w formie tzw. transferów, czyli świadczeń społecznych zwiększających dochody ludności bez potrzeby świadczenia w zamian jakichkolwiek usług (renty, emerytury zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki chorobowe itp.). Funkcja stymulacyjna polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne. Za pomocą odpowiednio skonstruowanych systemów podatkowych oraz wydatków budżetowych można np. wpływać na poziom dochodu narodowego i zmiany strukturalne w gospodarce, kształtować poziom akumulacji i tempo wzrostu gospodarczego, regulować poziom i kierunki konsumpcji. W sferze życia społecznego polityka fiskalna może np. pobudzić lub hamować przyrost naturalny, ograniczać lub łagodzić społeczne skutki bezrobocia, zwiększać poziom aktywności zawodowej osłabiać lub wzmacniać bodźce do pracy.

Realizacja wymienionych funkcji jest możliwa głównie dzięki świadomemu kształtowaniu przez państwo systemu podatkowego, tj. określeniu podmiotów podlegających opodatkowaniu, rodzajów podatków, wysokości stawek opodatkowania, ulg i zwolnień podatkowych oraz kształtowaniu wydatków zgodnie z potrzebami państwa. Zmiany funkcji państwa (wyrażające się przede wszystkim w zmniejszaniu lub zwiększaniu zakresu oddziaływania na życie gospodarcze i społeczne) pociągają za sobą odpowiednie modyfikacje dochodów i wydatków budżetu państwa.

W gospodarce centralnie planowanej budżet państwa był nastawiony na realizację wielu zadań. Po za tradycyjnymi funkcjami administracyjnymi, oświatowo - kulturalnymi i socjalnymi państwo w poważnym stopniu oddziaływało na przebieg procesów gospodarczych. Państwo nie tylko kształtowało centralnie i finansowało z budżetu działalność inwestycyjną, lecz także poważnie ingerowało w bieżącą działalność gospodarczą i ograniczało samodzielność finansową przedsiębiorstw, m.in. przez rozbudowany system różnego typu podatków, odpisów na centralnie gromadzone fundusze oraz dotowanie bieżącej działalności gospodarczej.

Obecnie w większości krajów rozwiniętych gospodarczo polityka fiskalna nastawiona jest głównie na zapewnienie środków na podstawowe potrzeby socjalne, administracyjne i obronne społeczeństwa oraz stabilizacyjne oddziaływanie na koniunkturę. Znajduje to wyraz m.in. w wysokim udziale podatków budżetu państwa w dochodzie narodowym, przekraczającym często 50%.

Budżet państwa składa się z dochodów i wydatków centralnych władz państwowych (budżet centralny), władz lokalnych (budżety lokalne) i ubezpieczeń społecznych. Struktura budżetów lokalnych (terenowych) zależy od ustrojowej organizacji państwa. W państwach federalnych najczęściej występują trzy szczeble zarządzania (np. w Niemczech: federacja, kraje związkowe i gmin), natomiast w państwach unitarnych (tzn. wewnętrznie jednolitych, w których jednostki administracyjno-terytorialne są ściśle podporządkowane organom centralnym) przeważa dwu stopniowy podział administracyjny. O włączeniu określonych rodzajów dochodów i wydatków do budżetu centralnego lub do budżetów terenowych decyduje ich znaczenie dla gospodarki oraz zasięg (ogólnokrajowy czy regionalny). Z budżetu centralnego finansuje się wydatki na administrację centralna, wymiar sprawiedliwości, obronę narodową. Z kolei z gestii budżetów lokalnych znajduje się zazwyczaj gospodarka komunalna i mieszkaniowa.