73014

Nowotwory: głównie zewnętrzne czynniki .środowiskowe zarówno chemiczne, fizyczne, jak i biologiczne prowadzą do nowotworów

Wśród chemicznych czynników kancerogennych jest azbest, benzen, chrom i nikiel, sadza, smoła i oleje mineralne, chlorek winylu, pyl drzewny, węglowodory aromatyczne, dym tytoniowy, estrogeny, a naw et witaminy (w dużych dawkach). Wśród wymienionych chemicznych czynników rakotwórczych, ciekawym przykładem jest azbest, który przez wiele lat byl jednym z najpowszechniejszych materiałów budowlanych Maleńkie, o wielkości tysięcznych części milimetra, cienkie i ostre igiełki przetworzonego azbestu wdychane przez człowieka, m.ia na budowach i w fabrykach (azbest byl wykorzystywany m in. przy produkcji materiałów termoizolacyjnych, uszczelniających i budowlanych), dostawały się do płuc, gdzie wbijały się w śluzówkę i powodowały stopniowe zwłóknienie tkanki, a w efekcie nierzadko powstanie nowotwom, tzw. międzyblonniaka otrzewnej lub opłucnej.

Do fizycznych czyitników środowiskowych o silnym działaniu kancerogennym, zalicza się promieniowanie jonizujące (Roentgena, radu i innych izotopów' promieniotwórczych) oraz promieniowanie nadfioletowe (słoneczne i lamp kwarcowych).

Wśród biologicznych czynników' rakotwórczych wymienia się głównie wirusy. Należą do nich wiras przewlekłego zapalenia wątroby typu B (HBV), wirus HPV powodujący raka szyjki macicy, wirus HIV i wirus opryszczki narządów rodnych

Ponieważ tiudno wskazać substancje lub zdarzenia, które jednoznacznie odpowiedzialne są za powstawanie zmian nowotworowych, naukowcy mówią raczej o tzw czynnikach ryzyka powstawania nowotworów. Czynnik ryzyka to każda substancja, ale również zachowania i przyzwyczajenia, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia choroby nowotworowej.

Niewłaściwe nawyki żywieniowe, sprzyjające rozwojowi nowotworów gruczołu krokowego, sutka piersi lub szyjki macicy, to spożywanie nadmiernych ilości smażonych tłuszczów.

Zależności te dotyczą również pokarmów wędzonych konserwowanych, marynowanych a także grillowanych, których przygotowanie wiąże się m ili. ze stosowaniem saletry (zasobnej w azotany) i węglowodorów aromatycznych (np. benzopirenu).

Palenie papierosów, fajki i cygar oraz żucie tytoniu zwiększa ryzyko zachorowania na raka krtani, płuc, jamy ustnej i warg, a także raka pęcherza moczowego, nerek, żołądka, raka szyjki macicy, raka trzustki oraz niektóre postacie białaczki. Ryzyko wzrasta wprost proporcjonalnie do ilości wypalanych papierosów i czasu trwania nałogu Z prognoz wynika, że przeciębiie co jedenasty palacz ryzykuje zachorowanie na raka płuc, a zaprzestanie palenia tytoruu mogłoby w przyszłości uchronić przed śmiercią około 15 000 Polaków.

Nawyki seksualne (zarówno hetero-, jak i homoseksualne), np częsta zmiana partnera, to również bardzo poważny czynnik ryzyka, związany z przenoszeniem drogą płciową niektórych wirusów.

Nadmierne eksponowanie ciała na promieniowanie słoneczne (nadfioletowe -nieprzenikliwe), szczególnie osób o jasnej karnacji skóry i ze znamionami, zwiększa ryzyko wystąpienia raka skóry.