CCF20090213006 (2)

Po drugie, utrzymuje, że zarówno śmierć fizyczna, jak i stan grzechu są wrodzonym dziedzictwem sprzeniewierzenia się Adama. „Ponieważ jaki jest rodzic, taki i potomek”. Kierując się własną wolną wolą, Adam pogrążył się w zepsuciu i przekazał je wszystkim swoim dzieciom. (Nawiasem mówiąc, w Księdze Rodzaju wcale nie jest jasno powiedziane, że cały ród ludzki pochodzi od Adama).

Formułując swoje poglądy rta temat grzechu, św. Augustyn próbował rozwiązać sprawę bardzo zawiłą. Jedną z dokuczliwych teologicznych kwestii, tak wtedy, jak i teraz, pozostaje problem zła. Skoro Bóg jest samym dobrem, jest wszechwiedzący i wszechmocny, to jak może istnieć na świecie zło? Jak doskonała dobroć może być źródłem zia lub choćby tylko na nie zezwalać? Problem ten nie występuje w religiach politeistycznych, ponieważ żaden bóg nie jest w nich samym dobrem ani nie jest wszechmocny, i zło jest wynikiem konfliktów między bogami.

Jedną z odpowiedzi na tę zagadkę zaproponował współczesny Augustynowi mnich o imieniu Pelagius. Zlo, mówił Pelagius, jest po prostu bezpośrednim rezultatem ludzkich działań, a tu mamy wolny wybór. Jeśli wybierasz nieposłuszeństwo prawom Bożym, Bóg ukarze cię złem. Jeśli wystarczająco dużo ludzi będzie postępować źle, to nastąpi powszechna katastrofa. Teoria Pelagiusa, poza swoim podkreśleniem wolnej woli, jest tak naprawdę spójna z tym, co znajdujemy w Starym Testamencie: wiatr ludzkiego grzechu i trąba powietrzna boskiej zemsty.

Problem z tą teorią, z ortodoksyjnego punktu widzenia, jest taki, że daje ona zwykłym śmiertelnikom moc zniszczenia dobra, które stworzy! Bóg. Człowiek, nie Bóg, zajmuje miejsce kierowcy. Ludzie mogą wybierać czynienie dobra lub zła, ale wtedy Bóg jest zmuszany do ich karania. Swoim zachowaniem człowiek może decydować, czy jego dusza będzie zbawiona, czy potępiona. Co więc wtedy z boską wszechwiedzą i wszechmocą?

Tutaj wtrącił się Augustyn (i Kościół, który zaliczył Pelagiusa do heretyków). Ludzie nie mogą „wybierać” grzeszenia, ponieważ grzech nie jest działaniem, ale stanem, który dziedziczymy, przychodząc na świat. Zepsucie leży w naszej naturze, wniknęło tak głęboko, że żadne dobre uczynki nie mogą go zmyć. Z powodu grzechu pierworodnego rodzaj ludzki jest słusznie skazany na śmierć fizyczną i wieczne cierpienie. Jedynym sposobem uniknięcia tego ostatniego jest boska miłosierna Łaska, którą On może zesłać lub której może odmówić, jeśli On, i tylko On, uzna za stosowne. A więc wolna wola, przynamniej jeśli chodzi o grzech i zbawienie, jest szatańską iluzją.

A gdyby to jeszcze nie było wystarczająco przygnębiające, to okazuje się jeszcze, że jeśli Bóg jest wszechwiedzący, to już na długo przed naszym urodzeniem wie, czy zamierza, czy nie zamierza nas uratować. Ta koncepcja Augustyna stanowi filozoficzną podstawę teologii kalwińskiej, która zakłada, że ludzie są podzieleni na przeznaczonych do zbawienia i skazanych ha piekło.

Oczywiście prowadzi nas to z powrotem do kwadratury koła. Jak dobry Bóg mógłby skazać większość ludzkiej rasy na ogień piekielny? Lub sięgając na powrót do korzeni problemu, dlaczego Bóg uczynił Adama i Ewę zdolnymi przede wszystkim do popełnienia grzechu? Naprawdę nie m,a końca tej dyskusji, która odegrała poważną rolę w oddzieleniu się Kościołów protestanckich w piętnastym i szesnastym wieku.

Dyskusje nad wolną wolą i przeznaczeniem nie ograniczają się do teologii. Niektórzy materialiści - wierzący, że umysł ma charakter wyłącznie materialny - opowiadają się za determinizmem na gruncie naukowym. Ponieważ mózg jest obiektem fizycznym, mówi ich teoria, musi podlegać prawom fizycznym, zatem myśl i zachowanie, podobnie jak wszystko we Wszechświecie, podążają wyznaczoną wcześniej ścieżką. Przynajmniej w teorii, na podstawie obecnego stanu Wszechświata, można przewidzieć wszystko, co nastąpi, łącznie z tym, co do końca swego życia będziesz codziennie jadł na obiad. Jeśli to prawda, jest również określone, czy w to wierzysz, czy nie, co czyni spór na ten temat jałowym.

15