73627

powoduje ściganie z urzędu. Prawo prywatne charakteryzuje się prawną równorzędnością stron. Naruszenie tego prawa powoduje ściganie na wniosek.

Podział ten sformułował rzymski prawnik Ulpian.

•    podział na prawo materialne i formalne:

prawo materialne reguluje pierwotne uprawnienia i obowiązki adresatów.

prawo formalne • dzieli się z na prawo ustrojowe, które reguluje struknirę. kompetencje i zadania organów publicznych, i prawo procesowe, które reguluje sposób dochodzenia pierwotnych uprawnieti i obowiązków. Prawo materialne bez prawa procesowego byłoby tylko martwą literą. We współczesnym świecie rola prawa procesowego rośnie. O formie prawne decyduje prawo procesowe.

•    Podział prawa na gałęzie (działy prawa):

Gałąź prawa jest to ukształtowany historycznie zespół norm prawnych regulujących daną dziedzinę stosunków społecznych według określonej metody prawnej regulacji.

Kryterium uzupełniającym jest metoda prawnej regulacji. Wyróżniamy trzy takie metody:

metoda cywilistyczna, która charakteryzuje się prawną równorzędnością podmiotów. Podstawowym sposobem nawiązywania stosunku prawnego jest umowa.

-    metoda administracyjna, która charakteryzuje się prawną nie równorzędnością podmiotów. Głównym

sposobem nawiązywania stosunku prawnego jest ustawa lub decyzja administracyjna.

metoda karna jest to system nakazów i zakazów obwarowany sankcjami.

Rodzaje systemów prawnych - Rene David wyróżnił następujące systemy prawne:

1)    systemy romaiisko-germaiiskie wywodzące się z Europy, przede wszystkim systemy prawa stanowionego.

2)    system „common law" narodził się w Wielkiej Brytanii i występuje w byłych koloniach brytyjskich.

3)    systemy prawne patistw socjalistycznych obecnie m in.: Chiny. Kuba. Korea Północna. Cechą charakterystyczną jest daleko posunięta ochrona tzw. gospodarki uspołecznionej.

4)    systemy prawne oparte na religii. dotyczy to głównie paiistw muzułmańskich: Arabia Saudyjska, Jemen. Iran i inne państwa ortodoksyjnego islamu. Tradycyjne prawo islamskie nosi nazwę „szariat". Główne źródła szariam to Koran, sunna (spisane opowieści z życia proroka i jego towarzyszy), idżma (zgodna opinia uczonych) i analogia, czyli kia. Tradycyjne prawo religii arabskiej reguluje kwestie związane z wymianą dóbr i usług, kwestie rodziny i opieki oraz kwestie prawa karnego. Szariat nie rozwinął norm procesowych, a sędzia arabki nie kieruje się prawami procesowymi. Szariat nie zna prawa do odwołania się od wyroku.

Formy porządkowania sytemu prawa:

-    kompilacja, czyli uporządkowanie prawa według treści łub daty wydania.

unifikacja, czyli ujednolicanie prawa (np. prawa polskiego po rozbiorach) - podstawowym środkiem unifikacji prawa w ramach paiistw członkowskich Unii Europejskiej są rozporządzenia organów Wspólnot Europejskich.

-    harmonizacja, czyli zbliżanie prawa - środkiem harmonizacji prawa Unii Europejskiej są dyrektywy.

-    wydanie tekstu jednolitego (Jeżeli akt był wielokrotnie zmieniany) w formie obwieszczenia jednego ministra w Dzienniku Ustaw. Wydanie tekstu jednolitego nie jest działalnością prawotwórczą, jest to tylko działalność techniczna.

kodyfikacja:

Kodeks jest to ustawa, która w sposób możliwie wyczerpujący reguluje daną dziedzinę stosunków społecznych. Przygotowanie kodeksu jest bardzo trudne i zajmuje niekiedy wiele lat. Z natury swojej kodeks nastawiony jest na to. że będzie obowiązywał w pewnej dhiższej przestrzeni czasowej. Kodeks przygotowują specjalne komisje kodyfikacyjne.

2