74458

Praworządność !!!

Termin ten często zamieniany jest na "państwo prawa". Wielokrotnie próbowano rozdzielić te terminy, ale generalnie przyjmuje się, iż są tożsame. W teorii jest spór, co do zakresu praworządności:

I. Podmiotowy - spór o zakres zobowiązanych podmiotów

1.    Wąskie rozumienie - tu przyjmujemy, iż praworządnym może być tylko podmiot stosujący prawo wobec innych podmiotów - urzędnik, sędzia,

2.    Szerokie rozumienie terminu praworządność - tu uznaje się, iż obok urzędników państwowych także i obywatele mają być "praworządni", gdyż stosują prawo sami do siebie, np. łamiąc przepisy powodują reakcję państwa; taki pogląd zbliża się do innego pojęcia prawnego - stosowanie się do prawa, to by wskazywało, iż szerokie pojęcie nie jest trafne.

II. Przedmiotowe rozumienie terminu praworządność:

Materialne stanowisko - tu godzimy się na stosowanie wobec nas tylko takiego prawa, które jest zgodnie z innymi systemami normatywnymi /religia, moralność/; powstaje dylemat, czy to sam obywatel może ocenić, czy dotyczy go dane prawo; gdyby tak było obywatele stosowaliby się tylko do dogodnych praw; dlatego musi być określony punkt odniesienia, czyli np. religia, prawa natury, prawa człowieka. W przypadku, gdy obywatele nie zgadzają się z prawem mogą zastosować "cywilne nieposłuszeństwo". Koncepcja wywodzi się od amerykańskiego teoretyka H.D. Thoreau z połowy XIX wieku - uznał on, iż obywatel ma prawo wypowiedzieć państwu posłuszeństwo, gdy ono postępuje niegodnie.

Koncepcję rozwinął Ghandi dodając „bierny opór". W XX wieku zastosował ją pastor King.Teoretyczne podstawy współczesnego spojrzenia na cywilne nieposłuszeństwo zawdzięczamy Hannah Arendt przyjmuje ona, iż obywatel ma prawo do cywilnego nieposłuszeństwa, ale pod pewnymi warunkami, takimi jak:

-    gotowość poniesienia kary,

-    nieczynienie tego dla osobistego zysku,

-    nie występowanie w swej indywidualnej sprawie.

Obecnie wskazuje się na konieczność także i urzędniczego nieposłuszeństwa. Miałoby polegać na niestosowaniu nieakceptowanego społecznie prawa. Ocenę pozostawiono urzędnikowi.

2. Formalne - tutaj nie wdajemy się w ocenę prawa; sam fakt legalnego wydania go jest podstawą do przestrzegania; krytycy tego stanowiska zwracają uwagę, iż może prowadzić do wynaturzenia. Aby się tak nie stało muszą być spełnione tzw.

Gwarancje praworządności !!!

a)    przedlegislacyjne:

a.    istnienie systemu politycznego weryfikowanego w cyklicznych wolnych wyborach,

b.    legalne działanie partii politycznych, związków zawodowych, które wyrażając opinię, chociaż części społeczeństwa,

c.    brak formalnej cenzury,

b)    legislacyjna - istnienie sformalizowanego toku legislacyjnego, w którym swobodnie wybrani przedstawiciele biorą czynny udział /w RP/

a.    inicjatywa ustawodawcza, także 100 tysięcy obywateli,

b.    prace w sejmie - możliwość składania wniosków, poprawek przez pojedynczych posłów,

c.    senat,

d.    prezydent - prawo weta,

c)    po legislacyjne - istnienie organu oceniającego zgodność z konstytucją danego przepisu - Trybunał Konstytucyjny