Obraz6 (11)

360 O poezji naiwnej_s i sentymentalnej

i tutaj, wyznam to otwarcie, uważam, że poeta ten zupełnie nie jest na swoim terenie.

Jego dziedziną jest zawsze 'królestwo idej i umie on wszystko, o czym traktuje, doprowadzić do wymiaru nieskończoności. Można by powiedzieć, że ze wszystkiego, o czym traktuje, zdejmuje on ciało, ażeby uczynić to duchem, tak jak inni poeci wszystko, co duchowe, odziewają w ciało. Każda niemal rozkosz, jakiej dostarczają jego poezje, musi być uzyskana wysiłkiem władzy myślenia; wszystkie uczucia, które umie w nas wzbudzić, i to wzbudzić tak głęboko i silnie, tryskają ze źródeł nadzmysłowych. Stąd ta powaga, ta siła, ten zapał, ta głębia, znamionujące wszystko, Co wychodzi spod jego pióra; stąd też to nieustanne napięcie umysłu, które nas nie opuszcza w czasie lektury. Żaden poeta (może z wyjątkiem Younga, który w tym zakresie jeszcze więcej od niego wymaga, nie dając przy tym, jak on, nic w zamian) nie nadaje się mniej na ulubieńca i towarzysza życia niż właśnie Klop-stock, który nas zawsze tylko od życia odwodzi, wymaga od ducha stałej mobilizacji i nie pozwala zmysłom odetchnąć spokojną obecnością jakiegoś obiektu. Niepokalana, niecielesna, święta jak jego religia jest jego Muza poetycka, i z podziwem trzeba przyznać, że chociaż czasem zdarza mu się na -tych wyżynach zabłąkać, nigdy jednak z nich nie schodzi. Wyznaję bez obsłonek, źe trochę się 'boję o człowieka, który rzeczywiście i bez afektacji może uznać tę poezję za swój tekst ukochany, za książkę, do której można się dostroić w każdej sytuacji i w każdej sytuacji do niej wrócić; skłonny jestem nawet sądzić, że widzieliśmy w Niemczech dostatecznie wiele owoców jej niebezpiecznego oddziaływania. Tylko w szczególnych nastrojach egzaltacji‘może ona być potrzebna, i nawet

godna polecenia; dlatego też Klopstock jest bożyszczem młodzieży, chociaż wybór ten nie jest bynajmniej najszczęśliwszy. Młodzież, która zawsze swymi dążeniami wychodzi poza życie, która ucieka przed wszelką formą i każdą granicę znajduje zbyt wąską, z upodobaniem i rozkoszą przechadza się po bezkresnych przestrzeniach, jakie otwiera przed nią ten artysta. Gdy potem młodzieniec staje się mężczyzną i z królestwa idej wraca w granice doświadczenia, zatraca się wiele, bardzo wiele z tej entuzjastycznej miłości, ale nie zmniejsza się ani trochę szacunek dla zjawiska tak niespotykanego, dla tak niezwykłego geniuszu, dla uczucia tak bardzo wysublimowanego, szacunek, jaki tak wielkiej zasłudze winien jest zwłaszcza Niemiec.

Nazwałem tego poetę wielkim przede wszystkim w gatunku elegijnym, i nie będzie już niemal potrzeby sąd ten specjalnie uzasadniać. Będąc mistrzem na całym terenie poezji sentymentalnej, zdolnym do wszelkiej energii, umie on już to nami wstrząsnąć za pomocą najwyższego patosu, już to ukołysać nas uczuciem niebiańskiej słodyczy; ale jego serce skłania się jednak przede wszystkim do wzniosłego, uduchowionego smutku i przy całej doskonałości dźwięku jego harfy, jego liry, prawdziwsze, głębsze i bardziej poruszające będą jednak zawsze jej tofty żałosne. Odwołam się do wszystkich, których odczuwanie nastrojone jest czysto, by ich zapytać, czy całej śmiałości i siły Mesjady, wszystkich osiągnięć fikcji, wszystkich jej ozdobnych opisów, wszystkich wzorów retorycznej wymowy w Mesjadzie, wszystkich pełnych blasku metafor, w których ten nasz poeta tak celuje, nie oddaliby za delikatne uczucia, jakimi tchnie elegia Do Eberta, wspaniały wiersz BardaJe, utwory takie, jak Wczesne groby, Noc letnia, Jezioro Zuryskie i wiele