85016 Obraz8 (11)

324 O poezji naiwnej i sentymentalnej

324 O poezji naiwnej i sentymentalnej

czy tym, co w świecie ludzkim napawa cię obrzydzeniem, są jego braki, jego ciężary, jego uciążliwości, czy też panująca w nim anarchia moralna, samowola, brak ładu. Bo jeśli to pierwsze, to jest obowiązkiem twojej odwagi ochoczo zmierzyć się z nimi, a zadośćuczynieniem powinna ci być sama wolność, z której one wynikają. Wolno ci stawiać sobie jako cel daleki spokojne szczęście natury, ale tylko pod tym warunkiem, że będziesz je pojmował jako nagrodę za swoje godne postępowanie. Żadnego więc użalania się na uciążliwość życia, nierówność kondycji, presję okoliczności, niepewność własności, na niewdzięczność, ucisk, prześladowania; wszelkim dolegliwościom, jakie niesie z sobą kultura, musisz się poddać ze swobodną rezygnacją, musisz je zaakceptować jako naturalne warunki tego dobra, które jest jedynym dobrem prawdziwym; użalać powinieneś się jedynie na to, co jest w nich złem moralnym, ale użalać się nie lejąc tylko bezsilnych łez. Dbaj raczej o to, byś sam w tym brudzie pozostał czysty, w tej niewoli wolny, byś, wobec tej kapryśnej zmienności okazywał stałość i w tym bezprawiu postępował sprawiedliwie. Nie obawiaj się zamętu ńa zewnątrz, lecz tylko zamętu w sobie samym; dąż do jedności, ale jej nie szukaj w monotonii; dąż do spokoju, ale zawdzięczaj go osiągniętej równowadze, a nie zaniechaniu własnej aktywności. Ta naturalność, której zazdrościsz tworom bezrozumnym, nie zasługuje ani na szacunek, ani na tęsknotę. Masz ją za sobą i musi ona już na zawsze za tobą pozostać. Odsunięta została drabina, po której kiedyś się wspiąłeś, i teraz nie masz już innego wyboru, jak tylko ze swobodną świadomością i wolą trzymać się prawa albo runąć w przepaść bez dna.

Ale chociaż przestałeś boleć nad utraconą szczęśli-

wością natury, jej doskonałość niechaj będzie dla twego serca wzorem. Gdy ze swojego sztucznego środowiska wychodzisz do przyrody, gdy staje ona przed tobą w swoim wielkim spokoju, w swoim naiwnym pięknie, w swojej dziecięcej niewinności i prostocie — wówczas zatrzymaj się przy tym obrazie i pielęgnuj to uczucie, bo jest ono godne twojego najwspanialszego człowieczeństwa. Niech ci już nie przychodzi na myśl chcieć się z nią zamienić, ale chłoń ją i staraj się jej nieskończoną nad tobą przewagę połączyć z twoim własnym nieskończonym uprzywilejowaniem i z obu razem stworzyć coś boskiego. Niechaj będzie ona wokół ciebie jak urocza idylla: zawsze będziesz mógł w niej odnaleźć sam siebie, gdy poczujesz się zabłąkamy w świecie kunsztu i sztuczności, obcując z nią nabierzesz z powrotem odwagi i ufności do pochodu naprzód i na nowo wzniecisz w swym sercu płomień ideału, który tak łatwo gaśnie wśród nawałnic życia.

Gdy pamiętamy o pięknie przyrody, która otaczała starożytnych Greków, gdy myślimy o tym, jak poufale mógł ten naród żyć z wolną naturą pod swoim łaskawym niebem i o ile bliższy prostocie natury był jego sposób przedstawiania i odczuwania i jego obyczaje, oo znalazło też wierny wyraz w jego poezji, wówczas nieoczekiwane wydaje się nam spostrzeżenie, że tak mało widzimy tam śladów tego upodobania sentymentalnego, z jakim my, nowożytni, potrafimy tęsknić do naturalnej scenerii i naturalności charakterów. Grek opisuje je wprawdzie z największą dokładnością, wiernie i szczegółowo, ale bez specjalnego zaangażowania uczuciowego i nie inaczej, niż opisuje szatę, tarczę, sprzęt domowy lub jakikolwiek inny produkt mechaniczny. W swojej miłości do przedmiotu wydaje się