76150

którego postępowanie nie jest zgodne z czasami. Ludzie jednak rzadko zmieniają sposób postępowania, nie wierzą, że dotychczasowe postępowanie, które było skuteczne, zawsze będzie przynosić sukces. Dlatego większość postępuje jedną drogą. Papież Juliusz postępował we wszystkich swych czynnościach bezwzględnie i znajdował zawsze czasy i ludzi odpowiednich do swego sposobu postępowania, że wynik był zawsze szczęśliwy. Ale, gdy trafiłby na takie czasy, że byłby zmuszony postępować oględnie, znalazłby swą zgubę, gdyż nigdy nie zaniechałby swych sposobów, do których skłaniało go jego usposobienie.

Machiavelli kończy swój wywód piękną puentą: Mam to silne przekonanie, że lepiej jest być gwałtownym niż oględnym, gdyż szczęście jest jak kobieta, którą trzeba koniecznie bić i dręczyć, aby ją posiąść; i tacy, którzy to czynią, zwyciężają łatwiej niż ci, którzy postępują oględnie. Dlatego zawsze szczęście, tak jak kobieta, jest przyjacielem młodych, bo ci są zawsze mniej oględni, bardziej zapalczywi i z większą zuchwałością rozkazują. (...)

Fortuna zresztą w przedziwny sposób sama potrafi sterować ludzkimi jednostkami. Kiedy pragnie ona dokonać wielkich przedsięwzięć, dobiera wtedy człowieka rozumnego i cnotliwego, ażeby jej zamiar się powiódł. Kiedy fortuna chce wywołać wielkie nieszczęścia, wybiera ludzi, którzy je przyspieszą. Ludzie mogą pomagać fortunie, ale nie mogą się jej sprzeciwiać.