77803

PROBLEM RECEPCJI FRANCUSKIEGO KODEKSU CYWILNEGO W POLSCE.

—    Dzielił się na trzy księgi: o osobach, o majątkach i o różnych sposobach nabywania własności i dysponowania nią;

—    W Polsce —► klasyczna recepcja prawa w szerokim zakresie oraz jego modyfikacja uwarunkowana przez odmienne podłoże miejscowe;

—    Choć pod wieloma względami kodeks był dziełem bardzo postępowym, to w dużym stopniu był również cofnięciem się w stosunku do zdobyczy rewolucji:

*    Zlikwidowano podział własności na zwierzchnią i użytkową oraz ciężary patrymonialne;

*    Reforma systemu prawa spadkowego i rodzinnego w duchu liberalizmu;

*    Zniesiono instytucję substytucji, tj. ograniczeń w rozporządzaniu majątkiem z obowiązkiem zachowania go innej osobie (jak w przypadku ordynacji);

*    Zniesiono władzę ojcowską nad pełnoletnimi, a pełnoletniość ustalono na 21 lat;

*    Wprowadzono świecką formę zawierania związku małżeńskiego i instytucję rozwodu. Zaprowadzono księgi stanu cywilnego;

*    Dopuszczono instytucję adopcji (przysposobiony dostawał nazwisko przysposabiającego obok swojego nazwiska rodowego);

*    Podkreślono nierówność praw mężczyzn i kobiet zamężnych;

*    Zniesiono prawo zrównujące dzieci pozamałżeńskie ze ślubnymi;

*    Przywrócono tzw. śmierć cywilną dla przestępców skazanych na najcięższe kary;

*    Proklamowano wolność stron w stosunkach umownych, ale w praktyce uzaleńiono pracowników od pracodawców;

—    Ogól szlachty ziemiańskiej, dzięki związanymi z nią sędziami i urzędnikami, paraliżował wprowadzenie w praktyce kodeksu. Duchowieństwo również było przeciwnikiem kodeksu.

—    Stosunek chłopów do właścicieli dóbr ujmowano jako dzierżawę gruntu w zamian za pracę albo jako najem pracy w zamian za użytkowanie gruntu.

*    Przez pojęcie „czynszu" w praktyce Księstwa rozumiano także robociznę, powołując się na klauzulę, która mówiła o swobodzie umów. Było to sprzeczne z podstawowymi założeniami kodeksu.

*    Ukaz cesarski z 1861 r. o oczynszowaruu stwierdził, że pańszczyzna w Królestwie „nie jest zgodna z duchem ustawodawstwa cywilnego", bo jest „ze wszech miar niedogodna".

—    Zmiany:

*    W miejsce francuskich przepisów o przywilejach i hipotekach weszło prawo hipoteczne uchwalone przez sejm Królestwa w 1818 r., a zmienione w 1825 r.

*    W miejsce księgi o prawie osobowym i rodzinnym oraz o umowie przedślubnej — wszedł kodeks cywilny Królestwa Polskiego (cz. I) z 1825 r.

—► min. kościelna forma zawierania małżeństwa jako wyłączną

—► Autorem projektu ustawy hipotecznej oraz kodeksu Królestwa Polskiego (cz. I) był wybitny prawnik Antoni Wy Czechowski.

—    1836 r — sprawy małżeńskie oddane do wyłącznej kompetencji sądów duchownych czterech uznanych wyznań;

*    Małżeństwa innych wyznań chrześcijańskich (mojżeszowego i mahometan) dodatkowo musiały być spisane w akcie ślubu przez urzędnika stanu cywilnego;

—    W oporze przeciwko rusyfikacji kodeks Napoleona traktowano później jako prawo narodowe, którego należy bronić.