81572

zrozumieniu. Dochodzą tu do głosu trzy znaczenia terminu "logos" -1. logosu się słucha, bo jest on słowem, 2. logos obdarza zrozumieniem, gdyż jest rozumem, 3. logos łączy ludzi, bo oznacza "połączenie".

NOUS

słowo pochodzące z greki, w dosłownym znaczeniu duch, rozsqdek, intelekt, rozum, w znaczeniu przenośnym:

■    siła kształtująca wszechświat (Anaksagoras)

■    boska część duszy (Arystoteles)

•    logistikon, racjonalny aspekt indywidualnej duszy (Platon)

■    aspekt uczestnictwa człowieka w życiu duchowym (neoplatonizm).

■    logos (stoicyzm)

■    emanacja boskości bądź boskiej natury człowieka (Plotyn)

U Arystotelesa nous rozdzielony jest na część aktywną i część pasywną, aspekt przyczynowości i aspekt wiedzy. Heraklit najwcześniej myślał o rozumie: "Człowiek posiada subtelniejszy organ poznawczy"

W starożytnej Grecji nous tworzył triadę wraz z thymos i psyche.

APEIRON (gr. apeiros - bezgraniczny, nieskończony)

w filozofii Anaksymandra z Miletu: bezkres - bezgraniczna, nieskończona pramateria, zasada świata (archó), będąca jego podstawowym tworzywem i regułą, według której funkcjonuje.

PARADOKS

sformułowanie zawierające efektowną, zaskakującą myśl, skłóconą z powszechnie uznawanymi przekonaniami, sprzeczną wewnętrznie, powstałą przez zestawienie całości znaczeniowo maksymalnie kontrastowych (opartych często na antytezie).Paradoksy filozoficzne:

■    paradoksy Zenona z Elei - żółw i Achilles; strzała która nigdy nie dotrze do celu

■    paradoks Chyła z Tybetu - jak przegrasz to i tak wygrasz

•    paradoks strzelby i służącego - inaczej paradoks związku przyczynowo-skutkowego (David Hume)

■    paradoks Epimenidesa (paradoks kłamcy, paradoks Berry'ego)

■    paradoks omnipotencji - czy Bóg może stworzyć tak ciężki kamień, by sam nie mógł go unieść?

■    paradoks skazanego - skoro dzień egzekucji ma być niespodzianką dla wieszanego, to zdarzenie to nigdy nie nastąpi

■    paradoks Curry'ego - wszystko jest prawdą

■    paradoks ciotki - która lubi tych, co nie lubią siebie

■    paradoks Protagoras przeciwko Euathlosowi - obaj sobie przypisują rację, lecz który ją ma?

•    paradoks wody i diamentu - dlaczego woda, która jest niezbędna do życia jest tania, podczas gdy diamenty są bardzo drogie, choć można się bez nich obejść?

■    paradoks szklanki wody - w jaki sposób mogą istnieć dwa zdania prawdziwe, stojące ze sobą w sprzeczności?

■    paradoks Bremera - dla reguły mówiącej, że nie ma reguł bez wyjątków, wyjątek stanowi jedynie reguła mówiąca, że nie ma reguł bez wyjątków, ponieważ od tej reguły nie ma wyjątków

■    paradoks kłamcy - kłamca zaczyna mówić zarówno prawdę, jak i kłamstwo.

•    paradoks wszechmogących - czy może istnieć więcej niż jedna istota wszechmogąca?

•    paradoks przystojnego faceta, którego idealna kobieta jest zajęta - mogę mieć każdą poza tą jedyną.

RELATYWIZM

stanowisko w filozofii, wg którego w strukturze bytów, w poznaniu oraz systemach wartości dominuje względność. W filozofii starożytnej najwybitniejszymi przedstawicielami relatywizmu byli:

1) Heraklit z Efezu: podstawą relatywistycznego systemu heraklitańskiego jest