82871

praktycznie stosowony /eit pierwszy, potęgowy na uchwaleniu poprawki w jednokowym brzmieniu przez obie izby Kongresu (co jednak nazywa się 'propozycję" Kongresu), większośćig 2/3 giosów w każdej izbie, o następnie ratyfikowanie jej przez parlamenty 3/4 ogólnej liczby stanów (tj obecnie -38) Drugi typ dokonywania zmian polega no zgłoszeniu przez 2/3 legislotur stanowych zgdania zwołania Konwencji Konstytucyjnej (zwołania tego ma dokonać kongres). która także uchwolołoby 'propozycje" poprawek, poddane identycznemu trybowi rotyfikocji przez stany.

fEPtMUZM

W USA władza państwowa jest podzielona pomiędzy rz*d centralny a rządy części składowych federacji - stanów. Z tym. te władza federalna nie nadaje władzom stanowym uprawnień i kompetencji, ale są one określane w konstytucji. W tymże akcie występuje zapis mówięcy o domniemaniu kompetencii na rzecz władz stanów - władze federalne maję tylko te. które są im literalnie przyznane przez konstytucję oraz te. które są konieczne <fta realizacji «h celów. Mówi o tym X poprawka do konstytucji.

Uprawnenia obu podmiotów władz spotykaj* się w kilku dziedzinach. Obie władze mogę m.in. nakładać podatki, uchwalać przepisy dotyczęce ochrony zdrowia, moralności i porz*dku publicznego itd. W razie sporów kompetencyjnych orzeka S*d Najwyższy, który przeważnie opowiada się za wzmocnieniem władzy centralnej.

Wszystkie stany s* sobie równe pod względem statusu ustrojowego. Mówi o tym m.łn. IV artykuł konstytucji, w którym znajduje się także zapis klauzuli "pełnej wióry i zaufania", na mocy której kaZdy stan uznaje akty urzędowe, orzeczenia s*dowe i dokumenty innego stanu. Ponadto obywatele każdego ze stanów maj* zagwarantowane prawo korzystania z wszystkich prawi przywilejów mieszkańców stanu, na terenie którego przebywaj*. Konstytucja ustanawia także międzystanow* regułę ekstradycji.

Rozwój federalizmu w USA moZna podzielić z grubsza na trzy okresy:

1. do połowy XIX w. obowiązywała formuła tzw. formalizmu dualistycznego - traktowano jako oddzielne, różne i niezależne uprawmema rz*du federalnego i stanów (w wielu przypadkach nawet wykki<zaj*ce się nawzajem),

2.    w XX w. pojawia się tzw. federalizm kooperatywny - stany i rz*d centralny nawzajem dopełniaj* się, realizuj*c wspólne cele. Spowodowane to było problemami gospodarczymi czasów Wielkiego Kryzysu, st*d też najważniejszym problemem była m.in. redystrybucja środków finansowych pochodzących z budżetu federacji na podstawie tzw. subsydiów.

3.    reforma Reagana, kontynuowana także przez Busha - likwidacja 25% subsydiów federalnych, ogranczante liczby programów pomocy dla stanów, itd.

PREZYOENT

Ustrój polityczny w USA określa się jako system prezydencki, ponieważ w porównaniu z europejskim modelem parlamentarno-gabinetowym, rola prezydenta jest nieporównanie większa. Według konstytucji, prezydent jest równorzędnym z Kongresem przedstawicielem narodu. Dodatkowo nie jest przed Kongresem odpowiedzialny polityczne, a jego złożenie z urzędu może nast*pić tylko w wypadku złamania prawa (impeachment j.

Funkcje prezydenta maj* trojakie źródło. Formalnie regulowane s* przez przepisy konstytucyjne, które mog* być interpretowane dość elastycznie. Innymi źródłami s* ustawodawstwo Kongresu i orzecznictwo S*du Najwyższego, a także bogata praktyka projektodawcza.

Prezydent jest głów* państwa i naczelnym dowódc* sił zbrojnych, a także przywódc* partyjnym. Pomimo formalnego braku prawa inicjatywy ustawodawczej, jest także promotorem ustaw - jako Wer partii ma wpływ na to, jakie dana partia składa projekty ustaw. Przede wszystkim jest kierownikiem administracji. Powołuje funkcjonariuszy państwowych (w tym sędziów s*dów federalnych), najważniejsi z nich to 15 sekretarzy -kierowników resortów (departamentów), którzy twórz* gabinet. Prezydent powołuje także kierownAa polityki zagranicznei państwa - sekretarza stanu. Można więc uznać, że amerykański prezydent posiada uprawnienia zarówno premiera, jak i prezydenta z modelu parlamentarno-gabinetowego Prezydent posiada prawo weta dwóch rodzajów:

• regularne-odmowa podpisania ustawy, która może być odrzucona większości* 2/3 głosów Kongresu (co zdarza się bardzo rzadko).