83861

1. DEMOKRACJA SZLACHECKA I OLIGARCHIA MAGNACKA W POLSCE.

Demokracja szlachecka to system polityczny Rzeczypospolitej, powstał w XV wieku, ale największy rozkwit osiągnął w XVI wieku. Przetrwał do wieku XVIII kiedy to Rosja. Prusy. Austria dokonały 3ciego rozbioru (179Sr).

•Przesłankami, które wskazywały na ewolucję ustroju w kierunku demokracji szlacheckiej były liczne przywileje nadawane szlachcie na przełomach XV/XVI wieku. Przyczyniła się również do tego konstynicja Nihil Novi z 1505 roku. której główne postanowienie mówiło że wszystkie nowe ustawy muszą być konsultowane z sejmem.

-W dnigiej połowie wieku XVI wykształcił się ustrój zwany demokracją szlachecką. Gwarantowała ona szlachcie prawo do głosowania w sprawach państwowych równość wszystkich obywateli w obrębie stanu szlacheckiego, wolne elekcje, liczne przywileje szlacheckie.

-Przed rozpoczęciem obrad sejmu walnego, szlachta zbierała się na sejmikach ziemskich, wybierała przedstawicieli do sejmu, którzy wyposażeni byli w instrukcje poselskie(jak mają głosować). Sejm składał się z króla, izby poselskiej(przedstawiciele wybierani na sejmikach ziemskich) oraz senam(najwyżsi urzędnicy królewscy). Sejm walny zbierał się co 2 lata na okres 6 tygodni.

-Jedną z cecli tego ustroju była zasada „liberum veto”(„wolne, nie pozwalam”), która była zagrożeniem dla państwa polskiego. Zasada ta pozwalała każdemu zerwać obrady sejmu bez żadnych konsekwencji. Jedynie mogła ona zepsuć reputację.

-Syniacja pozostałych stanów uległa pogorszeniu, władza królewska znacznie osłabła, zwiększył się zakres poddaństwa chłopów.

-Walka szlachty o przywileje i reformy: rokosz 1537, sejm z lat 1562/1563, bezkrólewie lat 1572/1573 i 15574/1575, zatwierdzenie artykułów henrykowskiclifkról był zmuszony do przestrzegania zasad zawartych w artykułach-możliwość wypowiedzenia posłuszeństwa królowi, wolność religijna), tzw. Pacta konwent a. powstanie Trybunału Koronnego w 1578 r.-najwyższy sąd, który oddano w ręce szlachty wybieranej na tzw. Sejmikach deputackiclL

-Szlachta pozbawiając króla władzy pozostawała sama wobec problemu rosnącej potęgi magnatem, co pozwoliło na wykształcenie się oligarchii magnackiej! 1660-1763)-w ramach demokracji szlacheckiej faktyczną władzę zaczęło sprawować kilka rodów magnackich.

Swoją wielką potęgę opierali na olbrzymich majątkach ziemskich tzw. Latyfundiach.

Magnateria realizowała swoją władzę na 2 sposoby: bezpośrednio czyli sami byli senatorami, albo pośrednio-wybierali posłów na sejm walny. Pierwsze próby wprowadzenia rządów oligarclui magnackiej-rokosz zebrzydowskiego 1606- szlachta miała na celu osłabienie władzy królewskiej, skutkiem był wzrost znaczenia magna ter i i.

•Rody magnackie posiadały prywatne wojska, które broniły ich prywataych interesów, np. gdy coś im nie odpowiadało to wywierali nacisk na króla grożąc mu swoimi siłami zbrojnymi. Również panowała zasada liberum veto . ale jeszcze intensywniej co prowadziło do chaosu w państwie.

-upadek znaczenia autorytetu króla, brak zainteresowania społeczeństwa sprawami państwa, liczyły się jedynie interesy magnaterii. brak sprawnego funkcjonowania państwa, gorzej się wiodło stanom niższym, szlachta już niewiele miała do powiedzenia, ogóbia destrukcja ustroju państwowego.