page0327

IMSMA DEMOKRYTA. 321

to o wielkiem poważaniu, jakiem otaczano go i w następnych wiekach ¹). Na szczególną zaś uwagę zasługują badania uczonego gramatyka Tr azyl la, który tak samo, iak dialogi Platona, na wzór attyckich tragcdyj, także Demokryta pisma ułożył według treści na 15 tetralogij²); z których, jak przypuszcza Mullach, pierwsza i druga zawierały prace treści moralnćj, n. p. o pogodzie ducha, o losie, o namiętnościach i t. d.; trzecia aż do szóstćj, prace fizykalne, jak Wielki i Mały Diakosmos, Kosmografię,

0    planetach, o naturze człowieka i t. d Siódma i ósma mieściły w sobie prace rozmaite (aauvrr/.Ta), wszystkie treści fizykalnej. — Matematyczne studya wypełniały tetralogię dziewiątą, dziesiątą i jedenastą; muzyczne dwunastą 1 trzynastą; nareszcie techniczne i praktyczne czternastą i piętnastą, n. p. o dyecie, o rolnictwie, malarstwie, sztuce wojennćj i t. d.³). Z wszystkich tych 60 dzieł nie doszło do nas ani jedno, co jest stratą nieodżałowaną, jeżeli się zważy ich treść bogatą i wykończenie stylistyczne⁴). Same tytuły dowodzą, że Dcmokryt uprawiał zarówno wszystkie obszary wiedzy ludzkiej: filozofię, etykę i dzieje polityczne; fizykę

1    fizyologię, astronomię i matematykę, zoologię, botanikę, medycynę i rolnictwo, malarstwo i sztukę wojskową. Był to geniusz wszechstronny, jacy się rodzą ledwo raz na kilka wieków, największy i najwszechstronniejszy uczony przed Arystotelesem, a jeżeli sława jego została przyćmioną przez sławę Stagiryty, to głównie dlatego, że ten, posiadając znaczniejsze zasoby, na tych samych polach zbierał plon lepszy r dojrzalszy. Nie byłby jednak został prawodawca prawie wszystkich nauk bez olbrzymich studyów przygotowawczych Demokryta; stąd nie uwłaczając w ni-czem jego sławie, należy stanowczo Demokryta obok niego uważać za największego uczonego z pośród starożytnych; należy

*) Dłog. Laert. V. 6. §. 87 et 88. V. 2. §. 43 et 49. Simpl. in Arist. de cod, III. f. 139; in Phys. III. f 106; IV. f. 124.

*) Diog. Laert. IX. 7. §. 41 et 45. Lutosławski w wielce zajmującej i uczonej rozprawie »o logice P la tonąc, której część pierwsza wkrótce okaće się w rocznikach naszej Akademii, bardzo dokładnie wykazał, £e Trazyllus, wydawca Platona Demokryta, nie był astrologiem nadwornym Tiberyusza, lecz mógł źyć daleko wcześniej.

³)    Mullach, Fragrn. philos. graecor. Tom I. str. 337.

⁴) Cyceron unosi się nad pięknością i jasnością jego stylu (de orał. I. II, 49; de divin. II. 64, 133), a stawia jako pisarza obok Platona (orał. 20, 67).

http://rcin.org.pl

21