86078

dodatków stopowych. Miedź obniża skurcz odlewów, a Mg i Mn podwyższają własności mechaniczne i zwiększają odporność na korozję, szczególnie na działanie wody morskiej.

Do najważniejszych stopów aluminium zaliczamy:

-    Durale - stopy do przeróbki plastycznej aluminium z manganem, miedzią i innymi pierwiastkami, np.: na konstrukcje lotnicze;

-    Siluminy - stopy odlewnicze aluminium z krzemem. Posiadają bardzo dobrą lejność. mały skurcz odlewniczy, małą skłonność do pęknięć na gorąco oraz mały współczynnik rozszerzalności liniowej. Są odporne na korozję.

>    Mosiądze

Mosiądze są stopami miedzi, w których głównym składnikiem stopowym jest cynk w ilości powyżej 2%. Dzielą się na mosiądze odlewnicze i do przeróbki plastycznej.

Grupę mosiądzów do przeróbki plastycznej stanowią mosiądze wysokoniklowe. zawierające 11-19,5%Ni. Osobną grupę znormalizowanych mosiądzów do przeróbki plastycznej stanowią mosiądze wysokoniklowe. zwane też często ( od zabarwienia).

Mosiądze odlewnicze cechuje rzadko płynność i dobre wypełnienie form. tak że nadają się one na odlewy piaskowe, kokilowe i pod ciśnieniem (temp. odlewania waha się 950-1100°C). Ich wadą jest skłonność cynku do parowania(temp. wrzenia cynku 907°C) i wiążące się z tym duże straty tego pierwiastka. Dlatego mosiądz należy topić pod przykryciem i w miarę możliwości bez przegrzewania. Inną wadą mosiądzów jest duży skurcz odlewniczy.

>    Brązy

Stopy miedzi z innymi pierwiastkami niż cynk. nazywamy brązami. Należą do nich przede wszystkim układy Cu-N, Cu-AI. Cu-Si, Cu-Mn. Cu-Ni, Cu-Pb. Cu-Be. W większości przypadków brązy zawierają dalsze składniki stopowe jak: Zn. Sn. Pb. Ni. P. Si. Mn. Al.. Fe.

Jednym z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionym brązem jest układ podwójny miedź - cyna, nazywamy go brązem cynowym. Praktyczne zastosowanie znalazły stopy o zawartości cyny 3-^32 %. przy czym stopy do przeróbki plastycznej stosuje się o zawartości cyny 3-rlO %. a na odlewy stosujemy składy 10-r32 % cyny.

W praktyce najczęściej spotykamy brązy wieloskładnikowe. W tych przypadkach nazwy tworzymy od głównych składników na przykład brąz cynowo-ołowiowy. Dodatek ołowiu zwiększa odporność na ścieranie polepsza lejność brązu, pogarsza własności wytrzymałościowe.

Składniki szkodliwe w brązach: antymon, arsen. kadm. magnez, krzem, selen, tellur.

bizmut.

Fosfor wprowadzony do brązu cynowego 0,02-r0,05 % działa odtleniająco. Natomiast w celu polepszenia własności na ścieranie wprowadza się go ok. 0,5 %. Większe zawartości fosforu powodują kruchość. Dodatki Fe i Ni wpływają na rozdrobienie struktury. Oprócz brązu cynowego występują także brązy: cynowo fosforowe, aluminiowe (zwane dawniej brązalami) i niklowe. Obróbka cieplna brązów jest różna w zależności od ich rodzajów. Brązy cynowe, cynowo-cynkowe, ołowiowe i niektóre bezcynowe są obrabiane cieplnie, podobnie jak mosiądze. Natomiast brązy krzemowoniklowe, niklowomanganowo - krzemowe i berylowe, poza obróbką cieplną taką samą jak dla mosiądzów, mogą być utwardzane dyspersyjne (przesycanie i następujące po nim starzenie stopu).

1.    Oznaczenia metali kolorowych

Według Polskich Norm stopy metali nieżelaznych oznacza się symbolami chemicznymi i liczbami całkowitymi, wyrażającymi procentową zawartość składników podstawowych. Składnik zasadniczy, którego jest najwięcej, umieszczamy na początku bez podawania liczby określającej zawartość procentową Na przykład CuSnlOPblO jest