dopiero ustawa z 2000 r. o referendum lokalnym rozszerzyła to
referendum na wszystkie szczeble samorządu lokalnego;
art. 170 - przedmiot -* sprawy dot. danej wspólnoty samorządowej, co
oznacza;
* nie mogą to być sprawy nie mieszczące się w zakresie kompetencji danej wspólnoty. Na tym tle powstawały kontrowersji i stopniowo NSA przyjął wąską interpretację zakresu referendum, ale odmienne stanowisko TK, wg którego przedmiotem mogą być wszelkie istotne sprawy społeczne, gospodarcze lub kulturowe, a nie zastrzeżone dla wyłącznej kompetencji innych władz;
— na szczeblu gminnych szczególnym rodzajem jest samoopodatkowanie się;
* możliwe referendum w sprawie odwołania lokalnego organu przedstawicielskiego pochodzącego z wyborów bezpośrednich - rada gminy (miasta, powiatu), sejmik województwa, wójt (burmistrz, prezydent miasta);
inicjatywa:
* organ stanowiący danej jednostki samorządu terytorialnego;
* wniosek wyborców (10% - gmina i powiat, 5% - województwo);
czynne prawo wyborcze jak do wyborów + cenzus domicylu (stałe zamieszkanie na terenie jednostki samorządu);
ustalanie wyników przez terytorialne i obwodowe komisje ds. referendum;
ważne - gdy frekwencja min 30%, a wiążące - gdy za jednym z rozwiązań jest więcej ważnie oddanych głosów (2/3 przy samoopodatkowaniu); zobowiązanie organu do podjęcia niezwłocznie czynności realizujących referendum;
* gdy dot. odwołania organu to kadencja kończy się z dniem ogłoszenia wyników wyborów (z mocy prawa ustaje działalność zarządu, a premier wyznacza osobę tymczasowo spełniającą funkcję tych organów);