99435

W wyniku podpisanego 5 maja 1999 porozumienia indonezyjsko-portugalskiego ustalono referendum na 30 sierpnia 1999 roku. W czerwcu 1999 roku powołano misję ONZ - UNAMET (łan Martin) do nadzoru referendum, w którym Timorczycy mieli się wypowiedzieć za zachowaniem statusu prowincji Indonezji, pod warunkiem przyznania większej autonomii, lub za niepodległością. Frekwencja wyniosła 97%. 78,5% Timorczyków odrzuciło propozycję autonomii w ramach Indonezji.

Po ogłoszeniu wyników 4 września 1999 roku doszło do fali przemocy i niszczenia infrastruktury zorganizowanej przez bojówki proindonezyjskie (Aitarak - Skorpion) wspierane przez wojsko i policję. 20 września na wyspie wylądowały dowodzone przez Australijczyków oddziały Międzynarodowych Sił Zbrojnych dla Timoru Wschodniego (International Force for East Timor; InterFET). 19 września Indonezja uznała wynik referendum. Armia indonezyjska wycofała się ze wschodniej części wyspy 25 października 1999 roku, a administrację przejęła Tymczasowa Administracja Narodów Zjednoczonych w Timorze Wschodnim (UNTAET). Szefem UNTAET został Brazylijczyk Sergio Vieira de Mello. Administracja została podzielona na 3 filary - siły pokojowe (Jaime de los Santos, Boonsrang Niumpradit), pomoc humanitarna (Akira Takahashi), budowa struktur państwowych (Jean-Chrystian Cady).

21 czerwca 2000 roku UNTAET i Narodowa Rada Oporu Timoru podpisały porozumienie ws. rozszerzenia Narodowej Rady Konsultacyjnej, która otrzymała zadanie sformowania Rządu Tymczasowego Timoru Wschodniego. W rządzie zasiadło po czterech przedstawicieli (ministrów) -ludności miejscowej i UNTAET. 15 listopada 2000 roku otwarto Uniwersytet Timom Wschodniego.

1 lutego 2001 roku rozpoczęto przekształcanie organizacji Falintil (Siły Zbrojne dla Wyzwolenia Timom Wschodniego; organizacja walcząca o niepodległość Timoru) w armię (Siły Zbrojne Timoru Wschodniego), zakończono 26 października.

30 sierpnia 2001 roku odbyły się wybory do 88-osobowego Zgromadzenia Konstytucyjnego mającego przygotować przyszły ustrój państwa. W wyborach zwyciężył Fretilin zdobywając 55 miejsc w parlamencie (57,3% głosów). 20 września 2001 powołano rząd z premierem oraz ministrem gospodarki i rozwoju Mari al-Katiri (sekretarz generalny Fretilin). Ministrem spraw zagranicznych został Jose Ramos-Horta.

Zgromadzenie Konstytucyjne uchwaliło konstytucję Timoru Wschodniego 22 marca 2002 większością 72 głosów przy 14 przeciwnych, opartą w głównej mierze na konstytucji portugalskiej. Przewiduje przyznanie dużych uprawnień parlamentowi przy jednoczesnym ograniczeniu roli prezydenta do funkcji reprezentacyjnych. Konstytucja zakłada świecki charakter państwa, gwarantuje obywatelom swobody demokratyczne i zawiera zasadę politycznej neutralności sił zbrojnych.

14 kwietnia 2002 przeprowadzono pierwsze wybory prezydenckie, w któiych brali udział: bohater ruchu niepodległościowego Xanana Gusmao i prezydent z 1975 roku - Francisco Xavier do Amaral. Zwyciężył Gusmao uzyskując niemal 83% głosów. 20 maja 2002 o północy Timor Wschodni odzyskał pełną niepodległość. W ceremonii przekazania funkcji nowo wybranym władzom uczestniczyli m.in. sekretarz generalny ONZ Kofi Annan, były prezydent USA Bill Clinton, prezydent Indonezji Megawati Sukamoputri, premier Australii John Howard oraz prezydent Portugalii Jorge Sampaio.

Timor Wschodni został przyjęty do ONZ 27 września 2002 roku (jako 191 członek). 18 listopada 2002 roku Rzeczpospolita Polska i Demokratyczna Republika Timoru Wschodniego oficjalnie nawiązały stosunki dyplomatyczne. Na przełomie marca i kwietnia 2004 roku Minister Spraw Zagranicznych Timom - Jose Ramon-Horta złożył oficjalną wizytę w Polsce, wygłosił m.in. wykład na ISM UW.

3. Problemy po uzyskaniu niepodległości

Pierwszym poważnym sprawdzianem, decydującym o przetrwaniu państwa był kryzys wywołany konfliktem w armi. Zamieszki w Timorze Wschodnim wybuchły, kiedy premier Alkatiri zwolnił w marcu sześciuset z prawie 1400 żołnierzy, po tym jak w lutym rozpoczęli oni strajk w proteście przeciwko, ich zdaniem, dyskryminacji żołnierzy z zachodniej części kraju. Walki pomiędzy zbuntowanymi żołnierzami