- podział terytorialny sądowy nie pokrywa się podstawowym podziałem terytorialnym;
- organy sądów powszechnych to:
* prezes - administruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz, ma zwierzchnictwo nad sądami niższymi. Powoływany (na 6/4 s. rej) przez MS po zasięgnięciu opinii zgromadzenie ogólnego (s. rej. kolegium), która nie ma charakteru wiążącego, ale mogą uchwalić sprzeciw, który może być obalony tylko pozytywną opinią KRS. Odwoływany w wyjątkowych sytuacjach;
* zgromadzenie ogólne - składa się z wszystkich sędziów danego sądu (w s. okręg, też przedstawiciele s. rej.), zajmuje się min. przedstawianiem KRS kandydatów na sędziów, opiniowanie kandydatury prezesa, wybór kolegium, wysłuchiwanie informacji prezesa i kolegium;
* kolegium - od 4-9 sędziów, ustala min. podział czynności i zasady przydzielania spraw, wyraża opinie w sprawach personalnych;
- zwierzchni nadzór na administracyjną działalnością sądów sprawuje MS -* nie może wkraczać w kwestie objęte niezawisłością, ale może np. wpływać na sprawy budżetowe i gospodarcze;
Sądy szczególne to sądy obejmujące swoją właściwością określoną grupę spraw i usytuowane są poza systemem sądów powszechnych, ale istnieją w sposób stały i działają na tych samych zasadach konstytucyjnych co sądy powszechne 2 rodzaje sądów szczególnych:
- sądy wojskowe -» dzielą się na w. sądy garnizonowe (I inst.) i w. sądy okręgowe (II inst. i I inst., wtedy SN Izba Wojskowa) - sądy karne dot. przestępstwa popełnionych przez żołnierzy w czynnej służbie oraz o niektóre przestępstwa popełnione przez cywili;
* zwierzchni nadzór administracyjny nad tymi sądami - MS, a zwierzchni nadzór w zakresie czynnej służby - MON;
* organ samorządu - Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych - wszyscy sędziowie tych sądów;
- sądy administracyjne -* w pełni dwuinstancyjna struktura została ustanowiona dopiero w 2002 r. -» NSA oraz WSA - sędziowie powoływani przez prezydenta na wniosek KRS, a kandydatów przedstawiają zgromadzenia ogólne;
* zadania -* kontrola działalności administracji publicznej, tj. orzekanie w 3 typach spraw:
— skargi na decyzje adm., inne postanowienia wydane w postępowaniu adm., egzekucyjnym i zabezpieczającym, inne akty i czynności z zakresu adm. publ. oraz na bezczynność;
-• skargi na akty prawa miejscowego samorządu i adm. terenowej oraz na inne akty organów samorządu podejmowane w ramach adm. publ.;
— spory o właściwość między organami samorządu i samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz spory kompetencyjne miedzy samorządem a dam. rząd. (I i ostatnia inst. NSA);
Naczelny Sąd Administracyjny
- nadzór nad działalnością sądów adm. oraz poprzez Prezesa zapewnia organizacyjne warunki działania tych sądów.
- organy to: PNSA (6 lat przez prezydenta spośród 2 kandydatów
przedstawionych przez ZO), ZO oraz Kolegium;