86433

Wybory parlamentarne - regularne odnawianie składu parlamentu w wyniku decyzji podejmowanych w szczególnej procedurze przez ogół obywateli posiadających pełnię praw politycznych.

—    są wynikiem realizacji zasady suwerenności Narodu i są formą weryfikacji rządzących przez rządzonych;

-    wymóg wybieralności pierwszej izby parlamentu, ale drugiej niekoniecznie;

-    też wybory na szczeblu lokalnym - do samorządów gminnych, czasem też wyższych stopniach podziału terytorialnego;

—    też wybory prezydenta - szczególnie w państwach o prezydenckim systemie, ale nie tylko.

-    wymóg przeprowadzenia w oparciu o zasadę pluralizmu politycznego, tj. zasadę swobodnego konkurowania partii politycznych i ich programów, z wyjątkiem partii nazistowskich i faszystowskich.

—    oparte na szczególnej regulacji prawnej dla zapewnienia uczciwego przebiegu. Prawo wyborcze ma dwa znaczenia:

» w znaczeniu podmiotowym to jedno z praw obywatela (nie człowieka!).

*    czynne prawo wyborcze - prawo do głosowania i wybierania;

*    bierne prawo wyborcze - prawo do kandydowania

•    różnice mogą być znaczne - powszechność czynnego prawa to zasada absolutna, ale bierne prawo może być ograniczane, np. podwyższonym wiekiem.

» w znaczeniu przedmiotowym to gałąź prawa konstytucyjnego regulująca kwestie przygotowania, przeprowadzania i ustalania wyniku wyborów.

*    podstawą są uregulowania w Konstytucji art. 62, art. 96 ust. 2, art. 97 ust. 2, art. 98-101, art. 127-129, art. 169 ust. 2 i 3.

*    ustawa z 12.04.2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i Senatu RP (ows);

•    w pracach nad nią ostre spory polityczne:

-    zmieniono sposób obliczania głosów z metody d'Honda na metodę St.Lague -» w 2002 r. przywrócono d'Honda;

-    znowelizowano ustawę o partiach politycznych, rozszerzając zakres subwencjonowania partii przez państwo.

*    ustawa z 27.09.1990 r. o wyborze Prezydenta RP (uwp) - ważna nowela z 28.04.2000 r.;

*    ustawa z 16.07.1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (owst);

*    ustawa z 20.06.2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta

*    ustawa z 23.01.2004 r. Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego;

*    duże znaczenie też uchwały Państwowej Komisji Wyborczej oraz sądowe interpretacje przepisów wyborczych, szczególnie TK, NSA i SN.

System wyborczy to całokształt prawnych i pozaprawnych reguł określających sposób przeprowadzania wyborów, a jego elementami są prawo wyborcze w znaczeniu przedmiotowym, oraz różne normy, zasady i zwyczaje, w szczególności polityczne, które wielokrotnie mają istotne znaczenie, np. kolejność kandydatów na listach wyborczych. W znaczeniu węższym to sposób ustalania wyniku wyborów (proporcjonalny czy większościowy).