ZASADA OPORTUNIZMU —jest zasadą przeciwną legalizmu; wskazuje, że organ procesowy może odstąpić od wszczęcia postępowania, jeśli wzgląd na interes społeczny uczyni post kamę wdanej sprawie niecelowym. Zasada legalizmu dopuszcza 3 wyjątki na rzecz zasady oportunizmu, dotyczy to:
umorzenia „absorpcyjnego” postępowania w sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5, jeżeli orzeczenie kary wobec oskarżonego byłoby niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne pizestępstwa a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia, świadka koronnego — umarza się postępowanie przeciwko sprawcy przestępstw, jeżeli złożył przed sądem wyczerpujące zeznania dot osób uczestniczących w przestępstwie, które mogły przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub im zapobież. umorzenie postępowania przeciwko nieletnim — o ile orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe ze względu na orzeczone środki w innej sprawie.
W pewnym sensie odstępstwem od zasady legalizmu jest zawarcie POROZUMIENIA, które pozwala skrócić proces, urealnić wykonanie wyroku, zaoszczędzić wydatki na wymiar sprawiedliwości, ale które jednocześnie rażąco redukuje odpowiedzialność kamą oskarżonego i kłóci się z poczuciem sprawiedliwości.
Można wyróżnić następujące porozumienia (klasyczne):
skazanie bez rozprawy — sąd może skazać oskarżonego za występek zagrożony karą do 5 lat pozbawienia wolności stosując nadzwyczajne złagodzenie kary, lub odstąprć od jej wymierzenia— art. 335, 343 k.p.k.
skrócona rozprawa — bez przeprowadzenia postępowania dowodowego na wniosek oskarżonego w rozprawie głównej, o ile zarzucono mu występek zagrożony karą do 8 lat pozbawienia wolności — oskarżony może zostać skazany i wymierzona mu określona kara lub środek kamy (art. 387 k.p.k.)
poroziunierrie oskar żonego z pokrzywdzonym co do naprawienia szkody lub zadośćuczynienia uzasadnia warunkowe umorzenie — art. 341 * 3 k.p.k