prapol094

na wyspie Olandii wskazuje, że ten proces przenikania elementów południowych ku północy nie zatrzymał się nad morzem lecz sięgnął do Skandynawii. Niewielka ilość tych grobów przemawia za tym, że nie wchodzi tu w grę jakaś formalna wędrówka ludności, lecz że w owych grobach szkieletowych pochowane zostały kobiety z południowej czy środkowej Polski, które wyszedłszy za mąż za mieszkańców Pomorza lub porwane jako branki zachowywały w obcym otoczeniu swoje rodzime obrzędy pogrzebowe i wytwarzały dalej formy ceramiczne według tradycji swej ojczyzny. Dla obszaru kultury oksywskiej jest to tym bardziej prawdopodobne, ponieważ w ciągu ostatniego wieku przed Chr. ludność tej grupy utrzymuje bardzo bliskie stosunki z Ziemią Chełmińską i Kujawami, gdzie spotykamy owe groby szkieletowe. Taka branka, sprzedana w niewolę do Szwecji, spoczywała też zapewne we wspomnianym wyżej grobie z Ólandii. Rozwiedliśmy się o tym szerzej, ponieważ spostrzeżenia te są jaskrawo sprzeczne z twierdzeniami prehistoryków niemieckich o rzekomo jutlandzkim pochodzeniu ludności grupy przeworskiej. Nie tylko bowiem w odniesieniu do rzadkich w lej grupie grobów szkieletowych, lecz tak samo i dla przeważających grobów ciałopalnych możemy wykazać w Polsce pochodzenie rodzime, gdy w Danii są one zjawiskiem obcym możliwym do wytłumaczenia jedynie przy przyjęciu dopływu ludności z południa.

Pochodzenie grupy przeworskiej W północnej Jutlandii, w dzielnicy Vcndsyssel, znajdujemy wprawdzie w Kraghede i w innych miejscowościach ceramikę pc-krewną grupie przeworskiej, na co zwróciłem uwagę już w r. 1913, ale nikt dotąd, jak to świeżo stwierdził Moberg, nie potrafił ceramiki tej nawiązać do starszych zjawisk miejscowych. Trzeba więc uznać ją w Danii za obcy element, przyniesiony z obszaru kultury przeworskiej, gdzie powstała ona z ceramiki kultury „łużyckiej", względnie kultury grobów kloszowych. To też już Kossinna przyjmował dla okresu późnolateńskiego imigrację ludności ze Śląska do Jutlandii. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że od początku epoki brązowej aż do późnego okresu lateńskiego w Jutlandii, podobnie jak w reszcie krajów skandynawskich, ceramika jest bardzo nieliczna, pozbawiona na ogół oryginalnego charakteru i wykazuje silne wpływy ceramiki „łużyckiej", a dopiero od pojawienia się w Jutlandii północnej naczyń typu przeworskiego rozpoczynają się tam pojawiać liczniejsze i technicznie doskonalsze wyroby garncarskie. Zamiast więc przyjmowanej przez uczonych niemieckich wędrówki ludności germańskiej z Jutlandii do Polski południcwej i zachodniej trzeba liczyć się poważnie z możliwoścą przesunięcia się niewielkich gromad ludności prasłowiańskiej z południowego wschodu ku północnemu zachodowi. A ponieważ Słowian w I i II w. po Chr. nazywa się stale Wenedami lub Wenetami, nasuwa się pytanie, czy nazwa północnego czubka Jutlandii: Vendsyssel nie pochodzi właśnie od obecności tam domieszki ludności słowiańskiej.

Grupa oksywska kultury grobów jamowych O ile grupy południowa (przeworska) kultury grobów jamowych wyróżnia się obfitością doborowej ceramiki, podobnie jak panująca na tymże obszarze we wczesnym okresie żelaznym kultura „łużycka'’, to grupa północna góruje nad nią w dziedzinie metalurgii, tak samo jak rozwijającą się tu poprzednio kultura pomorska. Istnieje więc nadal między obu terytoriami ten sam kontrast, jaki mogliśmy obserwować już w okresie halsztackim, a właściwie nawet już w V okresie epoki brązowej, co wskazuje na przetrwanie na obu obszarach dawnej ludności. Grupę północną nazywamy od naj-typowszego cmentarzyska odkrytego na jej obszarze w Oksywiu w pcw. morskim grupą oksywską. Formę przewodnią ceramiki grupy oksywskiej przedstawiają duże naczynia w przybliżeniu dwustożkowate z zaokrąglonym załomem i zgrubiałym, wygiętym na zewnątrz brzegiem, najczęściej bezuszne, rzadziej zaś zaopatrzone w części górnej w 3—6 uszek lub zastępujących je listewek, guzków, krążków czy innych ozdób plastycznych (tabl. XVIII, 5). Bardzo charakterystyczne są też wazy o esowatym profilu ze zwężonym w środku uchem, zdobione na największej wy-dętości szerokim pasmem pól prostokątnych czy kwadratowych wypełnianych kolejno coraz to innymi wzorami: krzyżami, swastykami, motywami schodkowatymi i meandrami, rysunkami szachownic i klepsydr, ukośnym kratkowaniem, jodełkami itd. Jakkolwiek ceramika grupy oksywskiej przejmuje od grupy przeworskiej różne właściwości techniczne (czernienie powierzchni) i stylistyczne (zgrubiałe?, facetowane brzegi i charakterystyczny kształt uch w środku

181