80517

cezarze do każdego Augusta -> TETRARCHIA (system, w którym 4 osoby dzieliły między siebie zarząd bez naruszenia jedności państwa). System ten nie sprawdził się i po abdykacji (Dioklecjana i Maksymiliana doszło do walki o władzę (309 r.) między Augustami i cezarami. -» cesarstwo zachodnie upadło w r. 476. a wschodnie (bizantyńskie) trwało aź do zajęcia Konstantynopola przez Turków w 1453 r.

2.1 DZIAŁALNOŚĆ PRAWODAWCZA

Pierwotnie prawo rzymskie miało charakter prawa zwyczajowego, jego źródła były rozproszone, znali je nieliczni presja plebejuszy do uczynienia prawa bardziej dostępnym. Powołano komisję dziesięciu -> ustawa XII tablic (regulacje ius civile).

Republika: W republice, gdy pojawiły się urzędy publiczne, działalność prawodawcza odbywała się na 2 sposoby:

a)    poprzez działalność pretorów - przy obejmowaniu urzędu wydawali edykt zawierający zasady, wg których mieli rozstrzygać spory -> IUS HONORARIUM

b)    tworzeniem prawa zajął się też Senat i (w mniejszym stopniu) zgromadzenia ludowe

rozwinęły szerzej swych kompetencji ustawodawczych, choć od lex Hortensja (287 pne) ich uchwały miały obowiązywać cały lud rzymski

Senat uzyskał szczególne zr nim przedstawiciele arystokracji, później również plebsu. Wola Senatu przybierała formę SENATUS CONSULTUM \ stawały się obowiązującym prawem. Ponadto Senat zatwierdzał projekty ustaw

głosowane w komisjach COMITIA TRIBUTA z

inicjatywy pretora lub trybuna ludowego.

Pryncypat W pryncypacie uprawnienia Senatu stawały się coraz bardziej symboliczne, bo władza prawodawcza przeszła faktycznie w ręce princepsa posiadane przez niego uprawnienia cenzora i trybuna ludowego pozwalało mu kształtować skład Senatu, inicjowanie procedury ustawodawczej oraz prawo weta wobec uchwał Senatu. Formalnie prawo nadal stanowił Senat, jednak w praktyce akceptował on wszystkie wnioski cesarza. Źródłem prawa przestały być również edykty pretorskie (II w. ne), kiedy Hadrian polecił zebranie ich wszystkich w 1 zbiór - Edictum SaManum.

Dominat W III w. ne (dominat) uprawnienia prawodawcze Senatu przeszły w całości na cesarza a Senat znikł jako odrębna instytucja.

Princeps z czasem uzyskał własne uprawnienia ustawodawcze - wydawał edykty (regulujące sprawy z zakresu prawa sądowego), mandaty (instrukcje), dekrety (rozstrzygnięcia sporów sądowych, od III w. ne wiązały sędziów na przyszłość) i reskrypty (odpowiedzi na pytania i wątpliwości prawne) tzw. KONSTYTUCJE CESARSKIE