89172

86. PROCES KOGNICYJNY.

Proces kognicyjny nie zastąpił od razu procesu formułkowego lecz został wprowadzony obok niego i stanowił postępowanie nadzwyczajne a sama nazwa czyli cognitio extra ordinem określała jego funkcję jako "rozpoznanie poza porządkiem". Proces kognicyjny w zasadniczy sposób różnił się od wcześniejszych typów procesów tj. legisakcyjnego i formułkowego. Podstawowe zmiany polegały na : delegacji sędziego który miał upoważnienie z ręki mocodawcy a przy jego wyborze strony nie mogły decydować. Sędzia był ściśle powiązany z aparatem władzy administracyjnej gdyż mógł nim być jedynie urzędnik. Zmieniał się także struktura procesu z dwu fazowego na jedno fazowy czyli proces był jednolity i odbywający się od początku do końca przed ta samą osobą. Wprowadzono formę pisemną co ograniczało w znacznym stopni jawność procesową. Znacznym podwyżką uległy także koszty sądowe. Już pierwsza czynność jaką było pozwanie dłużnika było teraz aktem na wpół urzędowym. Powód składał w sądzie pismo procesowe (libełlus conventionis) które po wstępnym rozpatrzeniu przez sędziego było dostarczane pozwanemu przez pracownika sądu -exsecutora. Pozwany musiał zagwarantować swoją obecność w sądzie w wyznaczonym terminie. W odróżnieniu od wcześniejszych procesów istniała tu możliwość zaoczności procesowej. W przypadku nieobecności jednej ze stron proces mógł się odbywać a co najważniejsze nie wpływało to ujemnie na osobę nieobecna. Litis consestatio w procesie kognicyjnym było zawarte na początku procesu zaraz po przestawieniu sprawy przez powoda i odpowiedzi na nią pozwanego. Ważnym punktem wprowadzonyn przez ten proces było także zniesienie tzw. konsumpcji procesowej a więc zasady która uniemożliwiała procesowanie się w tej samej sprawie dwukrotnie. W chwili obecnej jeźełi powód doszedł swych roszczeń można było powtórnie zakładać proces np. poręczycielom dłużnika o tę samą rzecz.. Środki dowodowe pozostały praktycznie niezmienione lecz inna była interpretacja ich wartości dowodowej (ważniejsze dokumenty niż świadkowie). Bardzo poważną zmiana była także ocena sędziego co do wydawanego wyroku. Sędzia mógł już nie tylko zmieniać roszczenia powoda w przypadkach udowodnienie ekscepcji pozwanego ale także mógł oskarżyć powoda jeżeli na to wskazywały dowody.