80696

niewolnikowi działalnością;f)    actio institoria: za zobowiązania zaciągnięte przez n.

ustanowionego kierownikiem przedsiębiorstwa handlowego - w pełnej wysokości jeżeli zobowiązanie mieściło się w granicach praepositio - związane z powierzoną niewolnikowi działalnością

*w wypadku popełnienia deliktu przez niewolnika poszkodowany mógł występować o odszkodow^fanie lub wydanie niewolnika, do właściciela - tzw. „odpowiedzialność noksalna”; za niewolnika, kt. Popełnił delikt odpowiadał wl. w czasie litis contestatio *za przestępstwa prawa publicznego n. odpowiadał samodzielnie •niewolnik nie mógł posiadać rodziny

•właściciel posiadał w stosunku do niewolnika prawo życia i śmierci - ius vitae ac nccis SPOSOBY WYZWOLENIA NIEWOLNIKA: (1) „manumissio testamentaria directa - przez odpowiedni zapis w testamencie (niech x będzie wolny), lub poprzez ustanowienie niewolnika dziedzicem; (2) „mamussio censu - wl. prosił pretora o umieszczenie nazwiska niewolnika na liście obywateli; (3) „mamussio \indicta" - poprzez procedurę in iure cessio -pretor kia dl rękę na niewolniku i stwierdzał że ten człowiek jest wolny, (4) „mamussio in ecclesia” - wyzwolenie w obecności biskupa i wiernych

SYTUACJA PRAWNA WYZWOLEŃCÓW: - na wyzwoleńcach ciążyło prawo patronatu, nie mogli zawierać związków małżeńskich z osobami należącymi do stanu senatorskiego, ograniczano ich prawa w zakresie prawa publicznego; - patronem niewolnika zostaw^ral były właściciel wobec którego niewolnik był zobowiązany świadczyć określone przed wyzwoleniem usługi; -- ciążył na iuch obowiązek alimentacyjny - utrzymania patrona gdy ten nie miał środków do życia, — nie mogli powoływać patrona do sądu bez zgody pretora, — patron dziedziczył po niewolniku jego majątek w wysokości majątku jaki przypadał każdemu z dzieci niewolnika; - patronowi przysługiwało prawo karcenia wyzwoleńca i mógł odw^ołać wyzwolenia; - prawo patronatu gasło na skutek dopuszczenia się patrona w stosunku do wyzwolenia przestępstwa zagrożonego karą śmierci, niewypełnienia obowiązku alimentacyjnego oraz uzyskania przez wyzwoleńca natalimn (uznania go przez cesarza za osobę wolno urodzoną)

STATUS CIVITAS

Pebią zdolność prawną w zakresie ius civile mieli obywatele rzymscy; sytuacja prawna obcych różniła się w zależności czy byli oni zaliczani do Latynów (mieszkańcy gmin miejskich Latinum i dawni sprzymierzeńcy Rzymu) czy Peregrynów (pozostali mieszkańcy imperium rzymskiego, którym rzymianie po podbiciu pozostawili civitaes)

I) STATUS FAMILIAE:

Zdolność prawna wolnego obywatela rzymskiego zależała rówiueż od jego pozycji w ramach rzymskiej rodziny (familia). Kluczowym podziałem był podział na ludzi podlegających władzy naczelnika rodziny (alieni iuris) i nie podlegających jego władzy (sui iuris).

Familia -związek osób wolnych obejmujących zwierzcluuka i osoby podlegle jego władzy, ale także określano tak majątek na który mogły składać się zarówno przedmioty jak i osoby podlegające pan

AGNATIO - krewnymi agancyjnymi były osoby, które podlegały tej samej władzy ojcowskiej albo podlegały, by jej gdyby ów ojciec żyl