91570

2. Mnisi iryjscy i wyspiarskie rękopisy w Sankt Gallen

W wykazie ksiąg opactwa z około 884-888 r. Natrafiamy na jedyny w swoim rodzaju katalog specjalny dla ksiąg spisanych pismem iryjskim (wymienia 30 tytułów), owe 30 tyt. Nie zostało włączone do katalogu ogólnego (który liczył 264 tytuły).

Obecnie w St. Gallen przechowywanych jest jeszcze 15 iryjskich manuskryptów - 4 w formie księgi, 11 we fragmentach. Czas ich postania to VII-XII w W większości spisane zostały po łacinie, raz po łacinie i grecku, w komentarzach pojawia się język staroirlandzki. St. Gallen jest jedynie miejscem ich przechowywania, miejscem powstania była Irlandia.

4 manuskrypty które zachowały się jako cale księgi to:

^x Cztery Ewangelie (134 arkusze), napisane po 750 r. Po łacinie, iryjską majuskułą; zaopatrzone w 12 kart z całostronicowymi przedstawieniami figuralnymi oraz w liczne, małe kolorowe inicjały piórkowe - najbogatszy manuskrypt iryjski na kontynencie europejskim.

^x Ewangelia Św. Jana (34 arkusze), po łacinie, napisana iryjską majuskułą i minuskulą (ok. 800 r.), zawiera jedno całostronicowe przedstawienie figuralne. Jedną stronę incipitową. oraz liczne małe kolorowe inicjały piórkowe.

^x Cztery Ewangelie (175 arkuszy) spinane po grecku, napisane ok 850 r. Zachodnią majuskułą i iryjską minuskulą. Przynależne do nich były dwie księgi. Psałterz (obecnie przechowywany w Bazylei) oraz Listy Św. Pawła (obecnie przechowywane w Dreźnie). ^x Grammatica Prisciani (120 arkuszy), po łacinie, z licznymi uwagami objaśniającymi w języku staroirlandzkim, spisana przed rokiem 850 spiczastą iryjską minuskulą, posiada liczne czarne inicjały piórkowe.

W bibliotece santgalleńskiej znajdują się dzieła takich autorów jak m in. Adamnan, Pelagius, ale przede wszystkim dzieła Kolumbana, mistrza i nauczyciela Galla. Dzieła Kolumbana: Reguła monachorum i Reguła coenobialis oraz jego listy.

3. Sanktgalleńska kultura pisarska

Klasztor Sankt Gallen jest miejscem o wielkim znaczeniu dla dziejów średniowiecznej kultury piśmiennej. W dziełach klasztoru St. Gallen zachowała się sekwencja następujących po sobie stylów pisarskich.

Na początku tradycji piśmienniczej opactwa stoi mnich Winitliar, działający ok. 770 roku. Stworzył alfabet oparty na późno antycznej majuskule i minuskule merowińskiej, a w swojej pracy posługiwał się stilusem.

W okresie 750-830/840 w klasztorze używa się oryginalnego pisma, które rozwinęło się z minuskuly alamańskiej. Około roku 800 przeważała właśnie minuskulą alamańska.

W 830 roku przyjmuje się w piśnrierurictwie opactwa bardzo czytelna minuskulą karolińska. Około 850 do St. Gallen przybywają mnisi Iro-szkoccy, Marcus i Marcelhts. Tworzą po grecku i łacinie rękopisy biblijne zapisane iryjską minuskulą.

W czasach opatów Grimalda (841-872) i Hartmutha (872-883) powstają dokumenty i rękopisy w charakterystycznym, stylu zwanym minuskitlą Hartmutha.

Za opata Salomona (890-919) powstają najbardziej ozdobne i najstaranniej wykonane księgi w dztejach opactwa. Poziom proditkcji piśmienniczej osrąga szczyt. Stosuje się m. in. bardzo ozdobne inicjały.

W X w. powstaje Antiphonarium Hartkeri, w którym występuje rtrajuskula, imcjala, capitalis nrstica i minuskitlą karolińska.

Opat Nortpert wprowadza nowy styl piśmienniczy, pojawiają się kolorowe ilustracje. Powstaje wiele różnych ksiąg liturgicznych.

W końcu X stulecia powstaje styl ow^falno-pochyly, będący odmianą minuskuly karolińskiej. W St.