93821

pierwszoplanową rolę. Tylko wtedy może być to zjawisko kluczem do wszystkich warstw dzieła - począwszy od jakości estetycznych, kończąc na implikacjach metafizycznych.

Dla porównania:

Metafora w baśni i w utworach kreujących fantastyczny obraz świata.

Metafora w obrębie wypowiedzi kreującej fantastyczny obraz świata, a więc takiej, w której metafora może napotkać szczególne trudności interpretacyjne. Aby ich uniknąć badania będziemy przeprowadzać na późnej baśni poetyckiej, luźno związaną ze starą baśnią ludową, nie respektując już archaicznego systemu symboli. Badania obejmują również nowsze opowieści science-fiction.

Takie wydzielanie zakresu materiału łączy się z przekonaniem, iż restrykcje jakim podlega metafora w pewnych typach tekstów, wiążą się przede wszystkim z założeniami ontologicznymi przyjętymi w tych tekstach. Jest to istotne dla wszystkich gatunków i typów wypowiedzi przyjmujących fantastyczny obraz świata, który znajduje w każdym z nich inną motywację. Wiąże się to z innym wyobrażeniem odnośnie czasu i przestrzeni. Zrozumienie więc tekstu fantastycznego wymaga zawieszenia całej zwykle obowiązującej wiedzy o świecie i ustalenia od nowa stosunków czasowo-przestrzennych, związków przyczynowo-skutkowych i wszelkich innych elementów wiedzy o rzeczywistości przedstawionej w tekście.

Metafora w okresie młodopolskim.

Młodopolska świadomość metafory, traktowana wąsko, wyłączenie jako część świadomości estetycznej, sprawia wrażenie słabo stematyzowanej. Pozostaje to w sprzeczności nie tylko z bogatą praktyką poetycką, ale także z wiedzą o metaforze jaką mogli dysponować,a wręcz realnie dysponowali ci, którzy w Młodej Polsce wypowiadali się o tym zjawisku.

Wrażenie słabego stematyzowania nie wiąże się z liczbą wypowiedzi formułowanych na terenie kiytyki literackiej. Chodzi raczej o ich charakter. Pierwsza z przyczyn ma charakter negatywny i wiąże się z zastanymi przez Młodą Polskę obiegowymi definicjami metafory jako zjawiska specyficznie poetyckiego. Były one w dużej mierze niemożliwe do akceptacji przez nowe pokolenie krytyków i poetów, gdyż pozostawały w jaskrawej sprzeczności z kształtującą się filozofią nowej sztuki. Inaczej mówiąc: w początkach epoki metafora rozumiana retorycznie- mogła się wydawać młodopolskim teoretykom narzędziem moło przydatnym do realizacji ich celów estetycznych i pozaestetycznych. Kolejnym aspektem młodopolskiego myślenia o metaforze jest w ostatecznych konsekwencjach podporządkowana ogólnemu stylowi oglądu świata obowiązującemu w epoce. Kariera metafory została wsparta przez nowe dziedziny wiedzy i poszukiwanie nowych języków, które byłyby w stanie adekwatnie opisać nie znane poprzednio aspekty rzeczywistości .