Rozprawa - jest formą postępowania wyjaśniającego. Umożliwia koncentrację w jednym miejscu i czasie wszystkich uczestników postępowania w danej sprawie, którzy ustnie i bezpośrednio dokonują poszczególnych czynności procesowych.
Rozprawę należy przeprowadzić obligatoryjnie, gdy:
1. ) Zapewni to przyspieszenie lub uproszczenie postępowania bądź osiągnięcie celu wychowawczego - nawiązuje do ogólnej zasady prostoty i szybkości postępowania, cel wychowawczy ma obecnie charakter archaiczny, ponieważ wychowanie obywatela to cel ustroju socjalistycznego.
2. ) Wymaga tego przepis praw a - ma to miejsce w postępowaniu wywłaszczeniowym, gdy liczba koncesji jest ograniczona, a jest wielu chętnych oraz w prawie wodnym, gdzie przeprowadzenie rozprawy ma charakter fakultatywny, rozprawa ma charakter otwarty.
3. ) Zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron - jest to przesłanka nieostra, występuje, gdy mamy do czynienia ze współuczestnictwem materialnym i formalnym, gdy interesy nie są zgodne.
4. ) Jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych lub w drodze oględzin, - gdy materiał dowodowy jest znaczny (jest wielu świadków, różne opinie biegłych), w celu skonfrontow ania dowrodów lub, gdy materiał dowodowy jest sprzeczny.
Rozprawa powinna być należycie przygotowana. Kpa. reguluje czynności przygotowawcze poprzedzające przeprowadzenie rozprawy, należą do nich:
J Wezwanie stron do złożenia wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów' oraz stawienia się na rozprawę ( niezawiadomienie strony o terminie rozprawy stanowi istotną wadę postępowania i może stanowić podstawę jego wrznowienia). Natomiast nieobecność stron należycie wezwanych nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia rozprawy. Kierujący rozprawą winien ją odroczyć, jeżeli stwierdzi poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę, albo, gdy niestawienie się strony zostało spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia, a także z innej ważnej przyczyny.
J Wezwanie świadków i biegłych,
S Zawiadomienie o rozprawie państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych, organizacji społecznych, a także innych osób, jeśli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot,
S W przypadku gdy jest prawdopodobne, że oprócz stron wezwanych na rozprawę, już uczestniczących w postępowaniu, mogą być również i inne strony, które wcześniej się nie zgłosiły ani nie zostały wezwane do udziału w postępowaniu z braku wiadomości o nich, organ ma obowiązek dać ogłoszenie o terminie, miejscu i przedmiocie rozprawy w formie obwieszczenia albo w innej formie zwyczajowo przyjętej w danej miejscowości,
S Wezwanie na rozprawę doręcza się na piśmie, określając w nim termin, miejsce i przedmiot rozprawy.
J Termin rozprawy musi być wyznaczony na tyle wcześnie, ażeby doręczenie wezwań oraz ogłoszenie o rozprawie nastąpiło, co najmniej na 7 dni przed rozprawą.
Rozprawą kieruje pracownik o.a.p., przed którym toczy się postępowanie. Gdy postępowanie toczy się przed organem kolegialnym, rozprawą kieruje przewodniczący albo wyznaczony członek organu kolegialnego. Jego obowiązkiem jest dążenie do wszechstronnego wyjaśnienia stanu faktycznego danej sprawy, ustalenie prawdy obiektywnej oraz - w miarę możliwości - uzgodnienie sprzecznych interesów stron. Sprawuje on tzw. Policję sesyjną, dzięki której ma możliwość zapewnienia porządku na rozprawie. Za niewłaściwe zachowanie w czasie rozprawy strony, świadkowie, biegli i inne osoby uczestniczące w rozprawie mogą być, po uprzednim ostrzeżeniu, wydalone z miejsca rozprawy oraz ukarane grzywną do 100 zl. Na postanowienie o ukaraniu grzywiią służy zażalenie.