95328

dotychczas nie kontrolowanych przez Europejczyków. Anglia zdobyła wówczas Kenię, Ugandę. Nigerię, Złote Wybrzeże, Gambię, terytorium Beczuany, ziemie Zulusów i obszar nazywany później Rodezja.

W latach 1883 - 1885 Niemcy opanowały Togo. Kamerun oraz nazwane później Niemiecką Afryką Wschodnią i Niemiecką Afryką Południowo - Zachodnią. Król Belgii Leopold II zajął Kongo, które przekazał następnie w testamencie swemu narodowi. Państwo włoskie opanowało Somalię i Erytreę w Afryce wschodniej, ale niepowodzeniem zakończyła się włoska próba Etiopii ( 18% rokj. Azja w dobie ekspansji krajów europejskich Znacznie wcześniej przedmiotem ekspansji Europejczyków były Indie. Po wyparciu stamtąd jeszcze w XVIII wieku Francuzów, obszar Indii stał się największym nabytkiem Wielkiej Brytanii.

Do Lidii zaczęto ściągać coraz więcej AngUków, robiących tam kariery w administracji oraz w armii. Uruchamiano na wzór europejski szkoły i uczelnie, upowszechniano europejskie obyczaje. Anglicy ingerowali bezpośrednio w styl życia Hindusów, oparty na wielowiekowej tradycji religijnej. Przejawem tego rodzaju dążeń było zniesienie przez Anglików religijnego obyczaju palenia wdów na stosach pogrzebowych mężów. Powoli przeobrażało się również życie gospodarcze Indii na skutek wzmożonych kontaktów handlowych i rozwoju komunikacji. W 1853 roku w Indiach uruchomiono pierwszą linię kolejową.

Do obrony terytorium Lidii Brytyjczycy wykorzystywali stacjonujących tam żobiierzy angielskich oraz oddziały* sipajów. Byli to uzbrojeni hindusi shiżący w kolonialnej armii, podporządkowani dowódcom angielskim. Wprowadzane w Lidiach zmiany rodziły wśród ludności hinduskiej poczucie zagrożenia. Na tym tle doszło do antybrytyjskich rozruchów, które wywołali w Bengalu właśnie sipajowie. Rozruchy przekształciły się w latach 1857 - 1858 w powstanie Działania walczących stron cechowało wzajemne oknicieństwo. Po stłumieniu powstania Brytyjczycy zrezygnowaL z otwartego ingerowania w obyczaje nibylców.

W pierwszej połowie XIX wieku Wielka Brytania i inne kraje europejskie próbowały podporządkować Chiny własnym uiteresom ekonomicznym.

Wyraźną próbą interwencji gospodarczej kupców brytyjskich był handel opium - narkotykiem uzyskiwanym z maku. Anglicy przywozili opium w dużych ilościach z Bengalu i sprzedawali w portach chińskich. Z handlu opium kupcy brytyjscy czerpali znaczne zyski. Nie zważaL przy tym na rosnący sprzeciw wobec tego procedem władz chińskich.

Chuiczycy przechwytywali ładiniki i niszczyli je w obawie przed rosnącymi wpływami zamorskich diabłów. W 1839 roku chiński urzędnik w Kantonie skonfiskował i spalił ogromną, gdyż Uczącą 20 tysięcy skrzyń dostawę opium. Stało się to przyczyną wybuchu tak zwanej wojny opiumowej. Operacje morskie ukazały bezużyteczność chińskich łodzi w walce z brytyjskimi okrętami wojennymi. Skutkiem przegranej Chin było zajęcie przez AngUków Hongkongu i wprowadzenie wojska do kilku duńskich portów. Na mocy układu w Nankuiie ( 1842 rok). Chińczycy mieli zapłacić wysoką kontrybucję.

Bezpośrednim skutkiem wojny opiumowej stała się gospodarcza penetracja cesarstwa chińskiego. Otwarcie duńskich portów dla angielskich towarów spowodowało, że w ślad za Anglią poszły inne państwa imperiaUie: Francja. Rosja. Niemcy, a później Stany Zjednoczone i Japonia. Wymusiły one na Glinach podpisanie kilku nierównoprawnych traktatów (tak zwane układy kagańcowe), które naruszały suwerenność tego państwa Nie mogąc całkowicie zawładnąć olbrzymim terytorium chińskim, do początku XX wieku kraje europejskie anektowały znaczne jego obszary.

Angielsko - francuska uiterwencja w latach 1858 - 1860 zakończyła się okupacją Pekinu i otwarciem kolejnych portów Europejczykom. Rosja objęła w posiadanie ziemie leżące nad rzeką Amur oraz część prowincji Sikiang ( Kraj Ussuryjski). Pod protektoratem Japonii znalazła się Koreą od Chin oderwany został Tajwan ( 1859 rok). Brytyjczycy przejęli kontrolę nad Tybetem ( od 1904 roku), Niemcy, Francja i Rosja * wydzierżawiały * kolejne porty chińskie ( 1898 rok). W rękach Brytyjczyków znalazła się Birma, a większość bidocliin zajęli Francuzi. Państwa europejskie zajęły tym samym terytoria tradycyjnie należące do duńskiej strefy wpływów.

Istniejąca syniacja rodziła niezadowolenie mieszkańców Chin. Upadł autorytet rządzącej dynasńi mandżurskiej Cing, pogłębiła się korupcja urzędników, wzrosły podatki. Chłopi, żyjący w skrajnej nędzy, wystąpili przeciw feudałom. Było to tak zwane powstanie tajpingów ( 1851 - 1864). Przywódcą diłopskich powstańców został wiejski nauczyciel. Domagał się równego podziału ziemi widział potrzebę odrodzenia religijnego i obrony Chin przed obcokrajowcami. W dolinie rzeki Jangcy utworzono powstańcze Niebiańskie Królestwo Wielkiego Pokoju. Chcąc sthimić powstaiue cesarz musiał zwrócić się o pomoc do Europejczyków. W 1864 roku nich tajpuigów załamał się. Jego skutkiem było rozbudzenie nacjonalizmu chińskiego, który odżył w powstaniu bokserów ( 1899 - 1901). Nazwa powstania wzięła się od określenia Pięść w Imię Sprawiedliwości i Pokoju, nazwy jednej z organizacji duńskich. Roznichy, w czasie, których zginęło kilkuset cudzoziemców powstały na podłożu niechęci do grabieżców z Europy, wykupujących ziemię i budujących linie kolejowe. Powstanie zostało stłumione prcez międzynarodowe siły. złożone z żołnierzy japońskich, rosyjskich, brytyjskich, amerykańskich, francuskich i niemieckich. Cudzoziemcy otrzymali nowe koncesje, a Chiny musiały zapłacić wielkie odszkodowanie.

Powstanie bokserów przyczyniło się do dalszego osłabienia rządów cesarskich. Wprawdzie dwór próbował podjąć reformy, ale przyszły one za późno. Na pohidniu rozpoczął się nowy ruch. lepiej zorganizowany i mający poparcie duńskiej armii. Na jego czele stanął Sun Jat • sen • lekarz i rewolucjonista. Ogłosił on trzy zasady.