8748916428

Nieco później ów proces staje się przez nie kontrolowany i przybiera charakter funkq'i symbolicznej. Ta ostatnia dotyczy zdobywania możliwości przekształcania zewnętrznych czynności podmiotu w czynności psychiczne. I tak na przykład młodzi ludzie w wieku 14, 15 lat mniej lub bardziej świadomie dążą do utrzymania kontaktu ze środowiskiem, gdyż między innymi to ono dostarcza im pretekstu do aktywności⁸. Ważne jest zatem, aby dzięki analizowaniu różnych tekstów kultury nabywali umiejętności, które pomogą im odnaleźć się w szkole, rodzinie, grupie rówieśniczej czy otaczającym ich świecie.

Potrzeba interdyscyplinarnego spojrzenia na ucznia każe także szukać w myśleniu i działaniu nauczyciela odniesień do filozofii personalistycznej. W jej ujęciu człowiek jest najważniejszą istotą w otaczającym go świecie społecznym. Żyje w nim, ale nie podlega mu absolutnie, gdyż oprócz istnienia w ciele ma również osobowość (wewnętrzne „ja")⁹ i własną wolę. W związku z tym może sam sobą kierować oraz poznawać siebie i świat. Osobowość człowieka stanowi „bytowy podmiot własnych działań"¹⁰. Antropologiczne rozumienie istoty ludzkiej ujawnia się zaś poprzez świadome czyny moralne^{1 2}. Takie myślenie o uczniu - człowieku powinno wyznaczać poloniście określone drogi działania, gdyż osobowość każdej jednostki, w opinii Józefa Tischnera, „nabiera kształtu, poddając się wpływowi wartości"¹². Na tej też drodze uczeń próbuje określać swoją tożsamość. Jednak nie tylko tę związaną z przynależnością do danego narodu, jego obyczajów, dziedzictwa czy do europejskiej jedności kulturowej¹³. Przede wszystkim chodzi o odkrywanie świadomości bycia człowiekiem¹⁴. Poszukiwaniem sposobów pozwalających zrozumieć sens człowieczeństwa i jego istnienia musi zająć się również polonista. Szansę taką przynosi bez wątpienia rozważanie z młodzieżą problemów egzystencjalnych na podstawie wysokowartościowej literatury i innych tekstów kultury (także popularnej).

15

1

⁸    M. Przełącznikową, Psychologia wychowania, Warszawa 1980, s. 374-378.

⁹    S. Kowalczyk, Społeczny personalizm Maritaine'a, „Rocznik Nauk Społecznych" 1985, 1.13, z. 1, s. 43.

¹⁰    Ibidem., s. 35.

2

   K. Wojtyła, Osoba i czyn, Kraków 1969, s. 11- 22.

ⁿ J. Tischner, O człowieku. Wybór pism filozoficznych, oprać. A. Bobko, Wrocław-Warsza-wa-Kraków 2003, s. XXI.

¹³    Uczeń i nowa humanistyka, red. M. Kujawska, Poznań 2000, s. 100-104; I. Wojnar, Humanistyczne intencje edukacji, Warszawa 2000, s. 102-108.

¹⁴    Por. Z.A. Kłakówna, Przymus i wolność. Projektowanie procesu kształcenia kultumoej kompetencji, Kraków 2003, s. 141.