95395

centroprawicowych o programie skrajnie nacjonalistycznym. W czerwcu 1991 r. Słowenia i Chorwacja po przeprowadzonym referendum ogłosiły swoją niepodległość Rozpoczęły się walki z oddziałami armii federalnej, mające szczególnie krwawy przebieg w Chorwacji. Z części Chorwacji - Krajiny miejscowi Serbowie utworzyli niezależną Serbską Republikę Krajmy. W listopadzie 1991 r. niepodległość ogłosiła Macedonia. Dalszym etapem rozpadu było ogłoszenie - na przełomie lutego i marca 1992 r. - niepodległości przez Bośnię i Hercegowinę, co rozpoczęło najbardziej krwawy konflikt w Europie po n wojnie światowej. Z Serbii i Czarnogóry w następnym miesiącu utworzono federację potocznie określaną, jako „Nowa" lub „Trzecia" Jugosławia. Na jej czele stanął Slobodan MiIośević, piastujący to stanowisko - po kolejnych wyborach w lipcu 1997 r. - do dnia dzisiejszego

Kształtowanie się nowego porządku na terenach dawnej Jugosławii miało przebieg niezwykle gwałtowny. Najdhiżej trwał konflikt w Bośni - ze względu na istniejący tam tygiel narodowości i grup wyznaniowych zamieszkujących te tereny. Bośniacy z Alijąlzbetbegowićem, (czyli muzułmanie bośniaccy - ok. 44%),

Serbowie bośniaccy z Radovanem Karadżićem (wyznania prawosławnego -ok. 32%) i Chorwaci bośniaccy z Matę Bobanem (katolicy - ok. 18%) • to strony tego konfliktu, w czasie którego często dopuszczano się eksterminacji ludności cywilnej. Na początku roku 1994 doszło do sojuszu Bośniaków i Chorwatów (Federacja Chorwacko-Muzułmańska) przeciwko Serbom. Mediacja OBWE i kroki podejmowane przez ONZ nie przyniosły większych rezultatów. Siły pokojowe ONZ (UNPROFOR) stały na straży zawieranych często rozejmów (tak samo często łamanych) oraz próbowały zapewnić ochronę ludności cywilnej tworząc tzw. strefy bezpieczeństwa. Kolejne plany pokojowego rozwiązania konfliktu podejmowane przez liczne misje dyplomatyczne (np. plan Vancc'a-Owcna dotyczący podziału Bośni na okręgi autonomiczna czy plan Gnipy Kontaktowej zakładający podział na dwie części) zakończyły sie niepowodzeniem, wobec niemożliwości zadowolenia wszystkich stron konfliktu. Przełomowym był rok 1995, gdy armia chorwacka po dwóch udanych ofensywach zajęła: w maju - Zachodnią Sławonię (Wschodnią Chorwacja otrzymała w 1996 r.) i w sierpniu -Krajinę, (co oznaczało upadek Serbskiej Republiki Krajiny). Wobec blokady Sarajewa, nieprzestrzegania zawaitego rozejmu przez Serbów i zaatakowania stref bezpieczeństwa, lotnictwo NATO -na polecenie ONZ -dokonało nalotów na pozycje serbskie. Bardziej stanowcze działania wojskowe zmusiły Serbów bośniackich do rozpoczęcia rozmów, które - z ramienia Prezydenta USA Billa Clintona - prowadził Richard Holbrooke.

Efektem ich było - zawarte w listopadzie 1995 r. - porozumienie po-1 kojowe w bazie lotniczej USA Dayton (podpisane w grudniu w Paryżu przez prezydentów: Bośni - Aliję Izbetbegovića, Chorwacji - Franjo Tudjmana i Jugosławii - Slobodana Milośevića). Na jego mocy Bośnia i Hercegowina stała się federacją złożoną z dwóch części: Federacji Chorwacko-Muzułmańskiej (51% obszaru) i Republiki Serbskiej (49%) - z własnymi prezydentami i parlamentami. Pomiędzy tymi częściami utworzono strefę buforową obsadzoną przez oddziały IFOR-u (liczące 60 tys. siły NATO i innych państw spoza paktu) mające prawo użycia broni IFOR stoi na straży przestrzegania postanowień porozumienia pokojowego.

Rozpad byłej Jugosławii doprowadził do powstania pięciu nowych państw na arenie międzynarodowej. Krwawe czystki etniczne i bezwzględność prowadzonych działań wojennych wykopały olbrzymią przepaść pomiędzy tymi państwami Wojna przyniosła 200 tys. ofiar i exodus ludności (ok. 600 tys.) z terenów objętych walkami. Powracający uchodźcy innej narodowości mimo szczytnych deklaracji z Dayton, są zastraszani i szykanowani. Już w roku 1993 ONZ - pod wpływem wstrząśniętej opinii publicznej, wstrząśniętej informacjami o zbrodniach wojennych popełnianych przez walczące strony - powołała w Hadze Trybunał do sądzenia zbrodniarzy wojennych. W 1995 r. postawiono w stan oskarżenia przed Trybunałem Radovana Karadżića i kata Sarajewa •Radko Mladića. Przed Trybunałem został w 2002 r. postawiony również główny oskarżony - Slobodan Miloscvić, zaś obecnie poszukiwani są jego żona i syn - oskarżeni o zleceni serii zabójstw politycznych.

Sytuacja w poszczególnych krajach byłej Jugosławii zaczynała powoli się stabilizować, chociaż nie brakuje w nich poważnych wstrząsów politycznych.

W SERBII jeszcze na przełomie lal 1996-1997 dochodziło do potężnych protestów wobec sfałszowania przez władze (Socjalistyczna Partia Serbii S. Milośevića) wyborów komunalnych. Dopiero w hitym 1997 r. prezydent Serbii uznał zwycięstwo opozycji na czele Vukiem Draszkovićem. Pod koniec 1997 r. odbyły się wybory do Skupsztiny, zaś w grudniu w czwartej nirze na urząd prezydenta został wybrany Milan Milutović (zaufany