98178

•    czyny niedozwolone, w wyniku których powstaje szkoda i naruszenie czyjegoś prawa podmiotowego -powodują powstanie stosunku zobowiązaniowego między sprawcą lub inną osobą odpowiedzialną, a tym, komu wyrządzono szkodę; treścią zobowiązania jest obowiązek naprawienia szkody;

•    akty administracyjne, czyli jednostronne, indywidualne decyzje organów administracji państwowej -stanowią specjalne źródło zobowiązań; konsekwencją niektórych aktów administracyjnych jest nie tylko powstanie stosunku między organem administracyjnym a adresatem aktu administracyjnego (stosunek administracyjnoprawny), lecz także stosunku zobowiązaniowego między dwiema osobami, do których akt administracyjny został skierowany;

•    inne zdarzenia - grupa ta obejmuje szczególne rodzaje zdarzeń prawnych, powodujących powstanie zobowiązań; ich ilość i znaczenie są stosunkowo niewielkie; do grupy tej należą w szczególności: prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, bezpodstawne wzbogacenie.

Samo prowadzenie cudzej sprawy połączone z dokonywaniem wydatków i zaciąganiem zobowiązań może spowodować powstanie między tymi osobami stosunku zobowiązaniowego, mimo że strony nie zawarły w tej sprawie żadnej umowy, a nawet że jedna z nich, jak to się dzieje najczęściej, nic nie wie o prowadzeniu jej sprawy przez drugą. Powstanie zobowiązania zależy od tego, czy sprawa była prowadzona w sposób korzystny dla zainteresowanego; czy podjęcie i prowadzenie sprawy było zgodne z domniemaną wolą zainteresowanego I wreszcie, czy sprawę prowadzono z zachowaniem należytej staranności. Prowadzący sprawę powinien też w miarę możności powiadomić zainteresowanego i stosownie do okoliczności albo oczekiwać jego zleceń, albo prowadzić sprawę dopóty, dopóki osoba ta nie będzie mogła sama się nią zająć. Spełnienie przez prowadzącego tych wymagań daje mu prawo żądania od osoby, której sprawę bez zlecenia prowadził, zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami.

Uzyskanie korzyści majątkowej bez podstawy prawnej kosztem innej osoby, nakłada na bezpodstawnie wzbogaconego obowiązek zwrotu korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, obowiązek zapłacenia równowartości pieniężnej. Bezpodstawne wzbogacenie powoduje więc powstanie stosunku zobowiązaniowego miedzy bezpodstawnie wzbogaconym a osobą, kosztem której nastąpiło wzbogacenie. Odmianą bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. nienależne świadczenie polegające na spełnieniu świadczenia przez osobę, która nie była do tego zobowiązana. Osoba taka może żądać zwrotu świadczenia, chyba że zachodzi jeden z następujących przypadków:

a)    spełniający świadczenie wiedział, ze nie jest do świadczenia zobowiązany;

b)    świadczenie czyni zadość zasadom współżycia społecznego;

c)    spełniający świadczenie zaspokoił przedawnione roszczenie.

Przez odpowiedzialność prawną należy rozumieć stosunek ponoszenia przewidzianych przez prawo niekorzystnych skutków zachowania własnego lub innych osób.

Odróżniamy odpowiedzialność karną, dyscyplinarną, cywilną i inne.

Odpowiedzialność karna przybiera postać kary pozbawienia wolności, kary grzywny, pozbawienia praw publicznych. Odpowiedzialność dyscyplinarna ma formę nagany, potrącenia z zarobku, wydalenia ze służby itp. Natomiast odpowiedzialność cywilna charakteryzuje się tym, że ma postać wyłącznie majątkową i owe konsekwencje mogą dotknąć tylko mienie osoby odpowiedzialnej.

Odpowiedzialność cywilna charakteryzuje się także tym, że zachodzi w zasadzie tylko wówczas, gdy powstała szkoda. Odpowiedzialność cywilna przybiera postać obowiązku naprawienia szkody.

W zależności od źródła odpowiedzialności cywilnej występować może:

•    odpowiedzialność umowna (kontraktowa), która jest konsekwencją niewykonania lub nienależytego wykonania umowy; powstaje wówczas, gdy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy kontrahent poniósł szkodę; może zachodzić również przy zastrzeżeniu w umowie kar umownych oraz w wyniku zawarcia umowy ubezpieczeniowej;

•    odpowiedzialność pozaumowna (deliktowa) powstająca we wszystkich innych przypadkach wyrządzenia szkody, gdy strony nie były do momentu powstania szkody związane stosunkiem prawnym.