98827

Eliza Orzeszkowa Powieść a nowela

Początki powieści to czasy Sotyrikona Titiisa Petroniiisza i Osia złotego Lucjusza Apulejusza, a jej źródła tkwią w bajkach ludowych.

Nowela jest młodsza, bo zaczęła się w XIV wieku Decameronem Boccaccia. Jej cechy to wykwint, lekkość i dorywczość (takie były wtedy Włochy - lekkość życia mieszała się z zagrożeniem). Nowela miała bawić i pocieszać, odwracać uwagę od możliwej strasznej przyszłości, a nie uczyć.

Cechy powieści:

•    zachowuje tylko jedność akcji, choć poboczne wątki mogą się rozwijać, o ile mają związek z wątkiem głównym

•    ma nieograniczone możliwości przedstawiania czasu i miejsca, zjawisk natury i ludzkości oraz ich analiz

•    wykorzystuje różne środki artystyczne: opis (malarstwo, rzeźba), scenizacja i dialog (dramat), rozumowanie (czysta myśl naukowa i filozoficzna)

•    im więcej zjawisk przedstawia i środków wykorzystuje, tym większa jej wartość (również w przypadku krótkich powiastek)

•    powinna mieć zawiązanie akcji, przebieg przyczynowo-skutkowy i rozwiązanie, by być skończona i kompletna

•    jest w pewnym sensie mikrokosmosem zamykającym w sobie świat i obrazem, na którym szczegóły świata można oglądać z łatwością i rozkoszą estetyczną

•    ludzkość ma się w niej odbijać jak w zwierciadle, które przedstawia jej wygląd i wnętrze, rozjaśnia i tłumaczy

Cechy noweli:

•    ograniczenie czasu, przestrzeni i zjawisk

•    przedstawienie przedmiotu jak najmniejszą ilością ściśle skoncentrowanych rysów

•    krótko, jasno, najwykwintniej ma przedstawiać ułamek świata

•    można dotknąć głębi przedmiotu, ale trzeba to uczynić szybko, lekko i przelotnie

•    rzeczy ważne i poważne nowela może tylko wskazywać, czytelnik ma się reszty domyślić

•    nie ma rozwiązania i zawiązania akcji, bo jest tylko momentem; ale urwanie musi spowodować zaciekawienie dalszym ciągiem, którego nowela już nie pokazuje

Powieść to słońce, którego blask pada na całą ziemię.

Nowela to błyskawica, która przelotnie rzecz oświetla.

Powieść to zwierciadło, w którym ludzkość może przejrzeć swoje wnętrze i zewnętrze.

Nowela to ułamek zwierciadła, w którym odbija się tylko część ciała.