Pewne decyzje mogły być już więc podejmowane ponadnarodowo. Powołano nowy Sąd Wspólnotowy Pierwszej Instancji, który miał być początkowo pomocniczy w stosunku do Trybunału i odciążać go z powodu nadmiaru spraw. Traktat wprowadził podstawy prawne dla spotkań RE, mimo iż odbywały się one już w latach siedemdziesiątych.
W 1992 podpisano Traktat z Maastricht, będący nowelizacją dotychczasowych traktatów, oraz przyjęto nowy - Traktat o Unii Europejskiej [TUEj. Struktura i charakter prawny UE wynika z niego. Ustanawiał UE opartą na trzech filarach;
•1 Filar „wspólnotowy” [1F]- wspólnoty europejskie pozostają jako OM,
UE ich nie podważa, dodaje nowe formy współpracy w 2 i 3 filarze.
•2 Filar [2F]— wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
•3 Filar [3F]- współpraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (na mocy Traktatu z Amsterdamu nazywa się Współpracą policyjną, sądową oraz w sprawach karnych).
Charakter prawny pierwszego oraz drugiego i trzeciego filaru są różne. W 2F i 3F co do zasady wymagana jest jednomyślność państw członkowskich, opierają się na współpracy międzyrządowej. Wprowadzono w Traktacie z Maastricht obywatelstwo UE, uregulowane w Traktacie o Wspólnocie (1F). Obywatelstwo to jest wtórne w stosunku do obywatelstw krajowych.
Traktat z Maastricht wprowadził uprawnienia dla obywateli UE - prawo do swobody przemieszczania się na obszarze UE, do udziału w wyborach do PE i władz lokalnych, do opieki dyplomatycznej i konsularnej państw członkowskich w państwach trzecich, prawo do kierowania petycji do PE oraz skarg do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Rząd brytyjski sprzeciwił się wprowadzeniu do traktatu zapisów dotyczących polityki społecznej, więc 11 państw bez WB podpisało porozumienie oraz Protokół Socjalny, które pozwoliły na przyjmowanie prawa dot. pracy i spraw społecznych bez WB, doszły do tego pewne ustępstwa na rzecz Danii.
Traktat z Amsterdamu z 1997 podpisany po rozszerzeniu o Finlandię, Szwecję i Austrię w 1995 roku wszedł w życie dopiero w 1999 z powodu problemów z ratyfikacją w Irlandii. Dotyczył włączenia polityki społecznej do 1F za zgodą premiera WB Blaira. Uszczuplono 3F
- przeniesiono do 1F (uwspólnotowiono) sprawy udzielania azylu i wiz, sprawy imigracyjne, współpracę sądów w sprawach cywilnych. Powstał nowy urząd ujednolicający sprawy zagraniczne
- Wysoki Przedstawiciel ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (Javier Solano), zalążek MSZ UE (miał go wprowadzić Traktat Lizboński.
Szczyt UE w Nicei w grudniu 2000 skutkował podpisaniem Traktatu reformującego działalność UE, podpisano go 21 lutego 2001 roku. Nicea była potrzebna aby przyjąć nowe państwa.
1) Pierwszą kwestią była wewnętrzna reforma działalności UE. Nadano autonomiczny charakter sądowi pierwszej instancji (działa od 1998 we wspólnocie, był sądem pomocniczym, który odciążał TS). Ściśle rozgraniczono w Nicei ich uprawnienia.
Sąd pierwszej instancji uzyskuje wyłączną właściwość w zakresie rozpoznawania skarg odszkodowawczycłi pochodzących od podmiotów prywatnych, a także skarg pochodzących od podmiotów prywatnych na bezczynność instytucji wspólnotowych oraz skarg dotyczących stwierdzenia nieważności aktów prawa wspólnotowego, również w przypadku kiedy taka skarga kierowana jest przez osobę fizyczną lub prawną. Powołano izbę sądową