99053

cechy przedmiotu, jej treść jest zawsze skończona, natomiast ilość cech przedmiotu jednostkowego jest nieskończona. W treści nazwy występują składniki aktualne i potencjalne. W pOrzeciwieństwie do przedmiotu samoistnie istniejącego przedmiot przedstawiony w dziele literackim i stanowiący jego składnik jest w swej zawartości zawsze dokładnie taki, jakim go wyznacza znaczenie nazwy. W miejscach niedookreślenia jest on tylko jakiś lub zgoła nijaki. Uzyskanie zupełnego, jednoznacznego określenie przedmiotów przedstawionych poszłoby na mamę, gdyż przekraczałoby możliwości percepcji estetycznej dzieła sztuki, a nawet byłoby szkodliwe, jak np. zbyt dokładna charakterystyka postaci mogłaby być nużąca i prowadziłaby do efektów odwrotnych. Tymczasem mamy do czynienia z „dwoistością”, „opalowością” wyglądów.

Schematyczność występuje w każdej warstwie dzieła, ale w innych jest trudniejsza do uchwycenia. W warstwie brzmieniowej widać ją wówczas, gdy tekst ma zapis graficzny i nie podaje brzmień słownych. Każdy język bowiem posiada szereg fonetycznych odchyleń leżących w granicach poprawności. Ważny jest także ton wypowiedzi, zwłaszcza w utworach dramatycznych. Warstwa znaczeń i sensów zawiera również szereg niedookreśleń. Przejawia się to w wieloznaczności słów, ograniczonej przez kontekst, ale nie zawsze całkowicie. Istnieją luki między członami tekstu, które, gdy występują „między zdaniami", pełnią funkcję niedomówienia, opuszczenia pewnego członu myślowego.

1.3. Dzieło a jego konkretyzacje. Dzieło nie jest do końca tym, co stanowi konkretny przedmiot percepcji artystycznej. Dzieło stanowi jedynie szkielet, zniekształcany przez czytelnika, uzupełniany, zmieniany i dopiero z tymi zmianami może stanowić obiekt percepcji estetycznej. Tez szkielet obleczony przez czytelnika w ciało Ingarden nazywa konkretyzacją dzieła literackiego. Jedna konkretyzacja odpowiada jednemu odczytaniu dzieła. Jeśli czytamy dzieło ponownie, to pierwsza konkretyzacja wpływa na drugą, ale dniga nie jest jej przeróbką - jest czymś nowym. Różnice między dziełem literackim a jego konkretyzacją:

a)    w warstwie brzmieniowej - znaki dobrane przez autora uzyskują postać na realnym, konkretnym materiale głosowym, gdy dzieło jest „wygłaszane”;

b)    zaktualizowanie w konkretyzacji tych składników dzieła, które były tylko w stanie potencjałności, czyli np. wyglądów przedmiotów przedstawionych (poprzez wyobrażanie sobie ich), potencjalnych elementów znaczeń; pojawia się ucieleśnianie wartości estetycznych

c)    uzupełnianie dzieła przez wypełnianie miejsc niedookreślenia, np. nie znając koloru oczu postaci, wyobrażamy ją sobie jako niebieskooką. Często jest to niezgodne z intencjami autora, który niektóre luki pozostawia przez niemożność ich wypełnienia.

d)    poszczególne części konkretyzacji rozwijają się w konkretnym czasie przeżyć czytelnika (danego odczytania) i nabierają charakterów czasowych jakich w samym dziele nie posiadają. Nie chodzi o czas przedstawiony, ale o strukturę czasową poszczególnych części (faz) dzieła w jego czterowarstwowej budowie. W parze z tym idzie zrytmizowanie okresu czasu konkretyzacji - o ile czytanie ciągłe odpowiadałoby charakterowi rytmicznemu dzieła, to jednak zwykle czytamy z przerwami i zachodzą odchylenia.

e)    położenie konkretyzacji wobec czytelnika - konkretyzacja zwraca pewną swą stronę ku czytelnikowi, natomiast dzieło nie zajmuje żadnego położenia względem świata rzeczywistego. Zwrot konkretyzacji zależy od kierunku uwagi i zainteresowania czytelnika, a zwykle jest to warstwa przedmiotowa dzieła.