28

. dyskusja jest natomiast symboliczną formą walki. Jej celem jest narzucenie, poprzez słowa, prezentacji rzeczywistości w określonym zabarwieniu emocjonalnym, a więc kształtowanie oriem' tacji poznawczej i afektywnej w kulturze politycznej. O sztuce prowadzenia sporów pisał T. Kotarbiński (odwołuj ący się przede wszystkim do Topików Arystotelesa.), wskazując w jakich warunkach może dojść do dyskusji i jakie można w niej wyróżnić dyrektywy efektywnościowe⁷⁷. Omawiając dyskusję jako formę walki, nie sposób także pominąć erystycznych wskazówek A. Schopenhauera⁷⁸.

Dyskusja ideologiczna, zdaniem Brauda, jest konfrontacją analiz mających oświecić obywateli co do istniejących argumentacji, a więc przydatności technicznej, politycznej czy moralnej proponowanych celów. W warunkach demokratycznych spełnia ona trzy podstawowe funkcje.

Po pierwsze, wzbudza szacunek dla rywalizacji politycznej. Z natury rzeczy gra oparta na żądzy władzy musi być uszlachetniona idealizacjami. „W kulturze zachodniej, która stawia na szczycie drinlfllm*⁶™ ludzkiej wysiłki rozumu, jest rzeczą normalną, żeby polityka usankcjonowana była debatą ideologiczną; i odwrotnie, znajduje ona swoje uzasadnienie, występując przeciwko <degra-dacji> tejże debaty, tak jak gdyby istniał złoty wiek, gdy była ona wyłącznie areną książąt inteligencji oddanych poszukiwaniu dobra publicznego"⁷⁹. Teoria demokracji rozumianej jako racjonalna debata została jednak już dawno zakwestionowana przez C. Schmitta⁸⁰. Nie każdy konflikt daje się rozstrzygnąć w toku dyskusji. W pewnym momencie, gdy wszystkie argumenty są przez strony wykorzystane, sprawę przesądza wynik głosowania. Oznacza on narzucenie woli tym, którzy pozostali w mniejszości.

T. Kotarbiński, O sposobach, prowadzenia sporów. Wybór pism, 1.1, Myśli o działaniu, Warszawa 1957.

A Schopenhauer, Ery styka, etyli sztuka prowadzenia sporów, Warszawa ™P. Brand, op. dt, a. 227.

Schmitt, The Crisis of Parłiamentary Democracy (1923), Cambridge

1988.

Konflikt zostaje zatem rozstrzygnięty przez odwołanie się do przemocy.

Po drugie, nakłanianie poprzez dyskusję ogranicza ryzyko nieprzewidzianych konsekwencji wynikających z rozpętania emocji. Chcąc zmobilizować społeczne poparcie, gracze polityczni od-wołują się do mitów, stereotypów, a przede wszystkim do uczuć jednostki. Istnieje zatem niebezpieczeństwo ryzyka przelicyto-wań zdolnych wzmóc antagonizmy, wywołać wściekłość, a nawet zniszczyć poparcie dla całego systemu demokratycznego.

Po trzecie, dyskusja ułatwia identyfikację układu sił pomiędzy rywalami. W łonie partii rywalizacja osób i frakcji w grze o władzę jest oczywiście nieunikniona. Ma ona wręcz pierwszorzędne znaczenie, nawet jeśli jest ono deklaratywnie negowane. Dyskusja ideologiczna maskuje ową rywalizację koniecznością przedyskutowania różnych wariantów programu lub doktryny partii.

4. Manipulacja - stały element gry politycznej

Manipulacja posiada charakterystyczne formy dla gry pojmowanej zarówno jako spektakl, jak i jako rywalizacja lub wręcz walka¹. Manipulacja aktorów sceny politycznej skupia się wokół sztuki prezentacji siebie w najkorzystniejszym świetle oraz emablowania widzów. Obserwując aktorów sceny politycznej zdarza się nam zapomnieć, że oddziałują na nas za pomocą wystudiowanego wizerunku, sposobu mówienia i doboru słownictwa, prezentacji poglądów czy przygotowanej dramaturgii zjawisk. Wydawać nam się mogą takimi jakich grają. Kochankowie na scenie tylko udają miłość, a aktorzy polityczni mogą tylko pozorować przyjaźń lub nienawiść po to, aby uzyskać największe poparcie siedzących na widowni. Przestajemy odróżniać świat rzeczywisty od wykreowanego dla doraźnych celów politycznych. Dotyczy to

53

1

Temat prezentowanych rozważań usprawiedliwia, moim zdaniem, wyodrębnienie manipulacji spośród trzech grup technik gry i poświęcenie jej więcej uwagi.