1352738177

konstrukcji ze składnikiem gra/grać. Dla ustalenia tej struktury służy schemat Walencji predykatu w

wariancie werbalnym (grac) i znominalizowanym (gra):

VERB: kto gra ((z kim) (o co) (na czym/czym/za pomocą czego)) + COMP (w co) (jak)

NOM: czyja gra ((z kim) (o co) (na czym/czym/za pomocą czego)) + COMP (w co) (jak)

Składnik (w co) ma syntaktyczną funkcję ąuasi dopełnienia i może być realizowany w zdaniu jako dopełnienie lub przydawka (naprz. grać w karty/w szachy/w piłkę// gra w karty/ w szachy/ w

piłkę).

Leksemy gra/grać są polysemiczne i Ewa Jędrzejko i Urszula Żydek-Bednarczuk²⁴ wyliczają główne schematy znaczeniowe tych leksemów. Pierwszy schemat znaczeniowy

przedstawiają przykłady zdań:

1)    Jan gra (z Piotrem) w brydża (znaczonymi kartami) (o duże pieniądze/ o samochód)

2)    Obie drużyny grają w piłką nożną o puchar przechodni // o wejście do extraklasy

3)    Moja gra z Antkiem w warcaby dla przyjemności trwała już kilka godzin

Gra w tych konstrukcjach oznacza relację zwrotną (Jan gra z Piotrem - Piotr gra z Janem) i Aktorzy x, y są równoprawnymi partnerami. Rodzaj gry jest wyrażony explicite (w brydża/ w piłką nożną) i argument Narzędzia realizuje za każdym razem inny rzeczownik (karty, piłka) -odpowiednio do rodzaju gry. Argument Celu-Rezultatu przedstawiany jest najczęściej przez rzeczowniki konkretne, choć i tu celem może być pewien stan psychiczny - sygnalizuje to odmienna struktura: grać o co — grać dla czego (naprz. grać o wysoką stawkę/ o duże pieniądze/ o zwycięstwo — grać dla przyjemności/ dla rozrywki/ dla zabicia czasu). Gra podlega też specyficznego rodzaju regułom, które muszą być znane wszystkim grającym (por. Z Jankiem nie można grać w brydża, bo on nie zna nawet zasad licytacji./To nie jest futbol, tylko zwykła kopanina J Oni nie grają w szachy, lecz w warcaby, choć posługują się takimi samymi pionkami ).

To pierwsze z kolei znaczenie leksemów gra/grać można wraz z autorkami uznać za

w

podstawowe. Oznacza ono wspólne (z kim) działanie o charakterze swoistej rywalizacji dla zabawy, rozrywki, przyjemności, satysfakcji. Takie znaczenie gry, właśnie ze względu na element współzawodnictwa i korzyści może ulegać metaforycznemu rozszerzeniu w postaci: każda gra to walka. Przykładami takiego rozszerzenia są syntagmy: brutalna gra na boisku (= niezgodna z regułami gry sportowej); bezwzględna gra polityczna (= dla korzyści politycznych); ostra gra o handel (= dla korzyści handlowych); gra wyborcza (= o zwycięstwo w wyborach/ o poparcie wyborców); gra o władzę (= żeby mieć władzę); gra o Polskę (= o interes Polski/ o dobre imię

Polski).

W podanych przykładach można wyróżnić dwie struktury syntagmatyczne - dwa rodzaje

24 Tamteż

8